Συντελεστές

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

1898 ο ευγένιος Μπέρτολτ Φρίντριχ Μπρεχτ (Eugen Berthold Friendrich Brecht) γεννιέται στις 10 Φεβρουαρίου, στο Άουγκσμπουρκ, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως υπάλληλος και αργότερα ως διευθυντής του εργοστασίου χάρτου χάιντλ.

1908 ο Μπρεχτ πάει στο δημοτικό σχολείο. Ως μαθητής είναι αδιάφορος για τα μαθήματα αλλά διαθέτει μια κρυφή, σιωπηλή επαναστατικότητα. Ανάμεσα στους φίλους του είναι ο Κάσπαρ Νέερ, αργότερα σκηνογράφος του. Ο Μπρεχτ κινδύνεψε να αποβληθεί όταν πήρε αντιπατριωτική θέση σε μια έκθεση με θέμα «έίναι όμορφο και τιμημένο να πεθαίνει κανείς για την πατρίδα του».

1917 ο Μπρεχτ εγγράφεται στο πανεπιστήμιο του Μονάχου ως φοιτητής της ιατρι- κής σχολής, ενώ παράλληλα παρακολουθεί το σεμινάριο θεάτρου του Άρθουρ Κούτσερ. συναναστρέφεται τους μποέμ λογοτέχνες της πόλης.

1918 ο Μπρεχτ στρατολογείται και υπηρετεί ως στρατιωτικός γιατρός, αν και συνεχίζει να μένει στο σπίτι του. Γράφει τον Μπάαλ, ένα εκρηκτικό, σχεδόν εξωφρενικό θεατρικό έργο-φόρο τιμής στις φυσικές ορμές και στην αναρχική σεξουαλικότητα. Γράφει άρθρα για την τοπική εφημερίδα, την Augsburger Neueste Nachrichten.

1919 ο Μπρεχτ γράφει το Ταμπούρλα μέσα στη νύχτα. Η πόλα Μπανχόλτσερ, φίλη και ερωμένη του στο Άουγκσμπουρκ, του χαρίζει έναν γιο, τον Φρανκ. Γνωρίζει τον κωμικό Καρλ Βάλεντιν, τον σκηνοθέτη Έριχ Ένγκελ, τις ηθοποιούς Ελίζαμπεθ Μπέργκνερ, Μπλαντίνε Έμπινγκερ, Καρόλα Νέερ, καθώς και την τραγουδίστρια της όπερας, Μαριάννε Τσοφ. Γράφει θεατρικές κριτικές για την Volkswillen, ημερήσια τοπική εφημερίδα των ανεξάρτη των σοσιαλιστών.

1920 ο Μπρεχτ επισκέπτεται το Βερολίνο.

1921 Η φοίτησή του στο πανεπιστήμιο του Μονάχου διακόπτεται. Μια προσπάθειά του να γίνει γνωστός στους φιλολογικούς κύκλους του Βερολίνου καταλήγει στην εισαγωγή του στο νοσοκομείο λόγω υποσιτισμού. Η φιλία του με τον θεατρικό συγγραφέα Άρνολτ Μπρόνεν τον οδηγεί στο να αλλάξει την ορθογραφία του ονόματός του σε Μπέρτολτ ή Μπερτ (Bertolt ή Bert).

1922 ο Μπρεχτ παντρεύεται τη Μαριάννε τσοφ. Γράφει το έργο Στη ζούγκλα των πόλεων.

1923 Γεννιέται η Χάνε, η κόρη του. Οι ενέργειες των εθνικοσοσιαλιστών του χίτλερ βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του κύκλου του Μπρεχτ στο Μόναχο. Ανεβαίνουν στο Μόναχο και στη λειψία τα έργα του Στη ζούγκλα των πόλεων και Μπάαλ.

1924 ο Μπρεχτ σκηνοθετεί τον Εδουάρδο Β ́ του Κριστόφερ Μάρλοου, σε διασκευή δική του και του Λίον Φόιχτβανγκερ. Χρησιμοποιεί ήδη συγκεκριμένες τεχνικές (όπως περιλήψεις της πλοκής πριν από κάθε σκηνή, άσπρο μέικ απ για την υποδήλωση του φόβου) με στόχο την κριτική αποστασιοποίηση του κοινού και των ηθοποιών. Τελικά, εγκαθίσταται στο Βερολίνο και προσλαμβάνεται ως δραματολό- γος στο Ντόιτσες τεάτερ του Μαξ ράινχαρντ, με γραμματέα του την Ελίζαμπεθ Χάουπτμαν. Η ηθοποιός Έλεν Βάιγκελ του χαρίζει έναν γιο, τον Στέφαν.

1925 το έργο του Κλάμπουντ, ο Κύκλος με την κιμωλία κάνει πρεμιέρα στη Φρανκφούρτη και στο Βερολίνο τον Γενάρη, ενώ τον Οκτώβριο σκηνοθετείται στο Βερολίνο από τον Μαξ Ράινχαρντ, με την Ελίζαμπεθ Μπέργκνερ στον βασικό γυναικείο ρόλο.

1926 το Ο άντρας είναι άντρας ανεβαίνει για πρώτη φορά στο Ντάρμστατ και στο Ντίσελντορφ. Η δουλειά του πάνω σ’ ένα έργο (που έμεινε τελικά ανολοκλήρωτο) με τίτλο Τζο Φλάισχακερ και θέμα την εξαγωγή σταριού στο σικάγο τον οδηγεί στη μελέτη του μαρξισμού, ως τη μόνη επαρκή μέθοδο ανάλυσης του καπιταλισμού.

1927 ο Μπρεχτ παίρνει διαζύγιο από τη Μαριάννε τσοφ. Συνεργάζεται με τον Έρβιν Πισκάτορ, πρωτοπόρο του κομμουνιστικού πολιτικού θεάτρου στη Γερμανία, για τη δραματοποίηση του Καλού στρατιώτη Σβέικ του Χάσεκ. Δημοσιεύει ποιήματά του με τον τίτλο Προσευχητάρι τσέπης.

1928 Η όπερα της πεντάρας σε μουσική Κουρτ Βάιλ, κείμενο του Μπρεχτ (βασισμένο στη μετάφραση του έργου του Τζον Γκέι. Η όπερα του ζητιάνου από τη φίλη και συνεργάτη του Ελίζαμπεθ Χάουπτμαν) κάνει πρεμιέρα στο Θέατρο της Σιφμπάουερνταμ και αναδεικνύεται σε καλύτερη παράσταση της θεατρικής σαιζόν. Ο Μπρεχτ κατάφερε να μεταφέρει τη μικροαστική ατμόσφαιρα στο εγκληματικό περιβάλλον του σόχο.

1929 ο Μπρεχτ συνεργάζεται με την Ελίζαμπεθ Χάουπτμαν και τον Βάιλ στο Χάπυ εντ. Παντρεύεται την Έλεν Βάιγκελ. Η Ελίζαμπεθ Χάουπτμαν αποπειράται να αυτοκτονήσει. Το διδακτικό έργο του Μπάντεν-Μπάντεν παρουσιάζεται στο μουσικό φεστιβάλ του Μπάντεν- Μπάντεν σε μουσική του Χίντεμιτ.

1930 Γεννιέται η κόρη του, Μπάρμπαρα. Ανεβαίνει στο Βερολίνο το διδακτικό του έργο Τα μέτρα. τα κομμουνιστικά διδακτικά έργα, προορισμένα για ερασιτεχνικούς θιάσους στόχευαν στην αποσαφήνιση των ιδεολογικών προβλημάτων τόσο των ηθοποιών όσο και του κοινού. Η πρώτη παράσταση του Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόνι, μια όπερα σε κείμενο του Μπρεχτ και μουσική του Κουρτ Βάιλ, προκαλεί ταραχές στη λειψία καθώς οι Ναζί αντιδρούν έντονα. Στις σημειώσεις του για την όπερα, ο Μπρεχτ κάνει σαφή διαχωρισμό μεταξύ του παραδοσιακού δρα- ματικού (ή αριστοτελικού) θεάτρου και του νέου επικού (ή μη αριστοτελικού) θεάτρου στο οποίο στοχεύει. ο Μπρεχτ διαφωνεί με την κινηματογραφική μορφή της Όπερας της πεντάρας, μηνύει τη Νero Films αλλά χάνει τη δίκη, και τελικά δέχεται μια τιμής ένεκεν αμοιβή προκειμένου να μην προχωρήσει σε έφεση.

1931 ο Μπρεχτ ολοκληρώνει το έργο Αγία Ιωάννα των σφαγείων (πρώτη παράσταση 1959).

1932 Η μοναδική ταινία του Μπρεχτ, το Κουλέ Βάμπε, απαγορεύεται από τη λογοκρισία. Ο Μπρεχτ επισκέπτεται τη Μόσχα στην πρεμιέρα της ταινίας του εκεί, τον Μάιο. Στο Βερολίνο ανεβαίνει η δραματοποιημένη μορφή της Μάνας του Μαξίμ Γκόρκυ από έναν ακροαριστερό σύλλογο, σε μουσική του Χανς Άισλερ. Το έργο παρουσιάζει την πορεία της μητέρας ενός εργάτη προς τη συνειδητοποίηση της ταξικής, προλεταριακής της προέλευσης. Ξεκινά η σχέση του με τη Μαργκαρέτε Στέφφιν. Ο Μπρεχτ εντρυφεί στον μαρξισμό υπό την καθοδήγηση του αιρετικού κομμουνιστή Καρλ Κορς.

ΕΞΟΡΙΑ

1933 οι Ναζί ανεβαίνουν στην εξουσία. Μετά την καταστροφή του κτιρίου της Βου- λής (Reichstag) από πυρκαγιά, ο Μπρεχτ καταφεύγει με την οικογένειά του στην Πράγα. Μετακομίζει στη Βιέννη, έπειτα στη Ζυρίχη, ώσπου τελικά εγκαθίσταται στο νησί Φιν στη Δανία. Αρχίζει η σχέση του με τη Ρουθ Μπέρλαου. Επισκέπτεται το Παρίσι για την πρεμιέρα του έργου Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα των μικροαστών.

1934 ο Μπρεχτ επισκέπτεται το Λονδίνο. Αρχίζει να εμφανίζεται στην ποίησή του το θέμα της φυγής και της εξορίας.

1935 του αφαιρείται η γερμανική ιθαγένεια. Επισκέπτεται τη Μόσχα, όπου συνομιλεί με τον σοβιετικό δραματουργό Σεργκέι Τρετιακόφ για την έννοια της «αποστασιοποίησης». παρακολουθεί το διεθνές συνέδριο συγγραφέων στο Παρίσι. Φθάνει στη Νέα Υόρκη για να παρακολουθήσει το ανέβασμα του έργου του Η μάνα, το οποίο, τελικά, δεν εγκρίνει.

1936 παρακολουθεί το διεθνές συνέδριο συγγραφέων στο Λονδίνο. Γράφει αντιφασιστική ποίηση.

1937 παρακολουθεί το διεθνές συνέδριο συγγραφέων στο Παρίσι με τη Ρουθ Μπέρλαου. Πρεμιέρα του έργου Τα όπλα της κυρίας Καράρ στο Παρίσι.

1938 Η ακροδεξιά παράταξη του Φράνκο είναι η πιο πιθανή νικήτρια δύναμη στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο και ο Τσάμπερλεϊν, στη Συνθήκη του Μονάχου, παραχωρεί τα δικαιώματα των σουδητικών περιοχών, σε μια προ- σπάθεια να κατευνάσει τον Χίτλερ. Ο τρόμος και η αθλιότητα του τρίτου ράιχ ανεβαίνει για πρώτη φορά στο Παρίσι. Ο Μπρεχτ γράφει το Η γη γυρίζει, μέσα σε τρεις εβδομάδες και το τελειώνει στις 23 Νοεμβρίου. Το επανεξετάζει, με τη βοήθεια της Μαργκαρέτε Στέφφιν, προσθέτει μία 14η σκηνή και το ονομάζει εκ νέου Η ζωή του Γαλιλαίου.

1939 Από ραδιοφωνική συνέντευξη με τους επιστήμονες του ινστιτούτου Νολς Μπορ, πληροφορείται την ανακάλυψη νέας και σπουδαίας πηγής ενέργειας, της διάσπασης του ατόμου. Η πρώτη του αντίδραση είναι θετική. Τον Απρίλιο μετακομίζει με την οικογένειά του στη Στοκχόλμη. Τελειώνει τη συγγραφή του έργου Η μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της.

1940 οι γερμανικές δυνάμεις εισβάλλουν στη Δανία. Στο Λίντινγκο ο Μπρεχτ ολοκληρώνει το έργο Ο κύκλος με την κιμωλία του Άουγκσμπουργκ. Ο Μπρεχτ μετακομίζει οριστικά στο Ελσίνκι της Φινλανδίας, όπου αρχίζει η φιλία του με τη συγγραφέα Χέλλα Βουολιγιόκι.

1941 ο Μπρεχτ ολοκληρώνει τα έργα Ο κύριος Πούντιλα και ο υπηρέτης του ο Μάττι, Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν και Η πτωτική άνοδος του Αρτούρο Ούι. Γράφει πολεμική ποίηση και Φινλανδικά επιγράμματα. Αφήνοντας τη Φινλανδία, ο Μπρεχτ ταξιδεύει με τον υπερσιβηρικό, μέσω του Λένινγκραντ και της Μόσχας (όπου πεθαίνει η Μαργκαρέτε Στέφφιν) στο Βλαδιβοστόκ και σαλπάρει για τις ΗΠΑ. Φθάνει στο Λος Άντζελες τον Ιούλιο και εγκαθίσταται με την οικογένειά του στη Σάντα Μόνικα. Έρχεται σε επαφή με άλλους εξόριστους (τον Χάινριχ Μαν, τον Λίον Φόιχτβανγκερ και τον σκηνοθέτη Φριτς Λανγκ) και με ντόπιους (τον Όρσον Ουέλς). πρώτη παράσταση του έργου του Η μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της στην ουδέτερη Ελβετία.

1942 ο Μπρεχτ ετοιμάζει την έκδοση του έργου Διάλογοι εξορίστων. Δουλεύει ένα σενάριο για την ταινία του Φριτς Λανγκ Και οι δήμιοι πεθαίνουν. Συμμετέχει σε αντιπολεμικές και αντιφασιστικές ενέργειες ομάδων εξορίστων. Συναντά τον Τσαρλς Λώτον.

1943 πρώτες παραστάσεις του έργου Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν και Η ζωή του Γαλιλαίου στη Ζυρίχη.

1944 ο Μπρεχτ γίνεται μέλος του πρόσφατα ιδρυθέντος συμβουλίου για τη Δημοκρατική Γερμανία. Τον Απρίλιο, ο Τζεντ Χάρις, ένας Αμερικάνος παραγωγός και σκηνοθέτης, του ζητά πληροφορίες για τον Γαλιλαίο και έτσι του δίνεται η ευκαιρία να επανεξετάσει το «ηθικό δίδαγμα» του έργου. Γράφει την πρώτη εκ- δοχή του έργου Ο καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία και σχεδόν αμέσως αρχίζει να το ξαναδουλεύει. Μελετά τις μεταφράσεις κινέζικης ποίησης του Άρθουρ Γουέλεϊ. τον Σεπτέμβριο αρχίζει να ξαναγράφει τον Γαλιλαίο με τον Τσαρλς Λώτον. Η Ρουθ Μπέρλοου του χαρίζει έναν γιο που όμως δεν θα ζήσει.

1945 Ο τρόμος και η αθλιότητα του τρίτου ράιχ παίζεται στη Νέα Υόρκη με τον τίτλο Η ιδιωτική ζωή της ανώτερης φυλής. Ο Μπρεχτ μαζί με τον Λώτον ολοκληρώνουν την αγγλική εκδοχή του Γαλιλαίου, αλλά η πτώση της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, τον Αύγουστο, γίνεται αφορμή να δώσουν μια καινούργια γραφή του έργου στην οποία υπογραμμίζεται η κοινωνική ευθύνη του επιστήμονα.

1946 Διασκευάζει τη Δούκισσα του Μάλφι του Γουέμπστερ. Η πρώτη παράσταση δίνεται στη Βοστώνη.

1947 ο Τσαρλς Λώτον εμφανίζεται στον πρωταγωνιστικό ρόλο της Ζωής του Γαλιλαίου στο Μπέβερλι Χιλς και τη Νέα Υόρκη. Ο Μπρεχτ ανακρίνεται από την έπιτροπή Αντι-αμερικανικών Ενεργειών αλλά αποδεικνύεται μάγος της υπεκφυγής όταν τον ρωτούν για τις κομμουνιστικές του δραστηριότητες.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Ο Μπρεχτ και η Έλεν Βάιγκελ πηγαίνουν στη Ζυρίχη, αφήνοντας τον γιο τους, τον Στέφαν, ο οποίος είναι αμερικάνος πολίτης, στην Αμερική. Ο Μπρεχτ συναντά τον Μαξ Φρις, τον παλιό του φίλο και σκηνογράφο Κασπάρ Νέερ και τον θεατρικό συγγραφέα Καρλ Τσουμάγερ.

1948 Η διασκευή που έκανε στην Αντιγόνη του Σοφοκλή παίζεται στο Χουρ της Ελβετίας και το έργο Ο κύριος Πούντιλα κι ο υπηρέτης του ο Μάττι δίνει την πρώτη παράσταση στη Ζυρίχη. Εκδίδει το Μικρό όργανο για το θέατρο. Ο Μπρεχτ ταξιδεύει στο Βερολίνο και αρχίζει πρόβες στη Μάνα Κουράγιο στο Ντόιτσες Τεάτερ στον σοβιετικό τομέα της πόλης. Ο Καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία παίζεται για πρώ- τη φορά από σπουδαστές του Νόρθφιλντ της Μινεσότα, στην αγγλική μετάφραση του Έρικ και της Μαρίας Μπέντλεϊ.

1949 Η Μάνα Κουράγιο κάνει πρεμιέρα στο Ντόιτσες Τεάτερ με την Έλεν Βάιγκελ στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο Μπρεχτ επισκέπτεται τη Ζυρίχη ξανά πριν να εγκατασταθεί στο Βερολίνο. Ιδρύεται το Μπερλίνερ Ανσάμπλ, ο επιχορηγούμενος από το κράτος θίασος του Μπρεχτ και της Έλεν Βάιγκελ και ξεκινά με τον Πούντιλα. Ο Μπρεχτ διασκευάζει τον Οικοδιδάσκαλο του Τζ. Μ. Ρ. Λεντς. Μετά από πρόταση του Γκότφριντ φον Άινεμ, ο Μπρεχτ κάνει αίτηση για αυστριακό διαβατήριο (η Έλεν Βάιγκελ είναι αυστριακή), όπως είχε ήδη κάνει και ο Κάσπαρ Νέερ. Δουλεύει μαζί με τον Νέερ ένα έργο για το φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, το οποίο θα αποτελέσει ένα πλαίσιο διεθνούς προβολής για τη δουλειά του.

1951 Η Μάνα παίζεται από το Μπερλίνερ Ανσάμπλ. Ο Μπρεχτ τελειώνει την πρώτη εκδοχή της διασκευής του Κοριολανού του Σαίξπηρ. Η όπερά του Η δίκη του Λούκουλλου, με μουσική του Πάουλ Ντεσσάου, δοκιμάζεται στην πράξη, αλλά δεν ενθουσιάζει το κοινό.

1953 ο Μπρεχτ γράφει την Τουραντό και την Μπουκοβιανή ελεγεία. Η Έθελ και ο Ιούλιος Ρόζενμπεργκ εκτελούνται στις ΗΠΑ με την κατηγορία της διαρροής απορρήτων για την ατομική ενέργεια στους ρώσους. Ο Μπρεχτ εκλέγεται πρόεδρος του γερμανικού τομέα της Διεθνούς Ένωσης συγγραφέων (ΡΕΝ). Στις 17 Ιουνίου πραγματοποιούνται απεργίες και διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για τις συνθήκες εργασίας στη λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Ο Μπρεχτ γράφει ένα γράμμα στον Γραμματέα του κόμματος της σοσιαλιστικής Ένωσης, το οποίο δημοσιεύεται στον τύπο παραποιημένο.

1954 Αρχίζει στις ΗΠΑ η δίκη του αμερικανού φυσικού Ρόμπερτ Τζ. Οπενχάιμερ και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν γράφει ένα άρθρο στο οποίο στρέφεται ενάντια σ’ αυτή τη σύγχρονη «ιερά εξέταση», η ιδέα, όμως, ότι η επιστήμη υποτάσσεται στην κρατική ασφάλεια, κερδίζει έδαφος. Ο Μπρεχτ βραβεύεται με το Βραβείο Ειρήνης Στάλιν. Το Μπερλίνερ Ανσάμπλ μεταφέρεται στον δικό του χώρο, στο θέατρο της Σιφμπάεουρνταμ (όπου είχε θριαμβεύσει με την Όπερα της πεντάρας το 1928) και παίζει τον Καυκασιανό κύκλο με την κιμωλία. Η σκηνή με τον τίτλο «Η φιλονικία για την κοιλάδα», που ως τότε είχε τη θέση προλόγου, ορίζεται ως α ́ πράξη του έργου. Ο Μπρεχτ κοινοποιεί δημόσια τις αντιρρήσεις του για τη συνθήκη του Παρισιού (η οποία ενσωματώνει την ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας στο ΝΑΤΟ) και για τον επανεξοπλισμό γενικότερα. Οι παραστάσεις του Μπερλίνερ Ανσάμπλ Μάνα Κουράγιο και Η σπασμένη στάμνα του Κλάιστ γίνονται δεκτές με ενθουσιασμό στο Παρίσι, ως οι καλύτερες στιγμές του Φεστιβάλ των Εθνών. Η Μάνα Κουράγιο κερδίζει τα βραβεία καλύτερου έργου και καλύτερης παράστασης.

1955 ο Μπρεχτ διασκευάζει το έργο του Φάρκιουαρ Ο στρατολόγος, δίνοντάς του τον τίτλο Τύμπανα και τρομπέτες. Πηγαίνει στη Μόσχα για να παραλάβει το Βραβείο Ειρήνης Στάλιν. Τον Δεκέμβριο αρχίζει πρόβες στη Ζωή του Γαλιλαίου, χρησιμοποιώντας την τρίτη εκδοχή του έργου, μία τροποποιημένη μετάφραση στα γερμανικά της αγγλικής εκδοχής του Λώτον. Ο Ερνστ Μπους στον πρωταγωνι- στικό ρόλο. Ο Χάρι Μπάκβιτς, σκηνοθετώντας στη Φρανκφούρτη την πρώτη γερμανική παράσταση του Καυκασιανού κύκλου με την κιμωλία, παραλείπει τη σκηνή «Η φιλονικία στην κοιλάδα», θεωρώντας την πολιτικά άκαιρη.

1956 Η υγεία του Μπρεχτ τον εμποδίζει να συνεχίσει τον Γαλιλαίο και παραδίδει τη σκηνοθεσία στον Ερνστ Ένγκελ. Επισκέπτεται το Μιλάνο για την παραγωγή της Όπερας της πεντάρας στο Πίκολο Τεάτρο, σε σκηνοθεσία του Τζόρτζιο Στρέλερ. Ο Μπρεχτ ετοιμάζει το Μπερλίνερ Ανσάμπλ, το οποίο έχει γενικά αναγνωριστεί ως το πιο προοδευτικό θέατρο στην Ευρώπη, για μια επίσκεψη στο Λονδίνο. Πεθαίνει όμως από καρδιακό έμφραγμα στις 14 Αυγούστου. Παρόλα αυτά η επίσκεψη πραγ- ματοποιείται. Η μάνα Κουράγιο, Ο καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία και το Τύμπανα και τρομπέτες παρουσιάζονται στο τέλος Αυγούστου στο Πάλας Θίατερ, για λίγες παραστάσεις.