«Τίποτα πιο δυνατό απ' τη δεινή ανάγκη»
Με αυτή τη φράση δάνειο του Ευρυπίδη, που λέει ο Μενέλαος τον οποίο και ενσαρκώνει σε μετάφραση Παντελή Μπουκάλα και σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου ο Θέμης Πάνου, μας μυεί στον κόσμο της δικής του «Ελένης», την θεατρική παραγωγή του ΚΘΒΕ που μετρά αντίστροφα για την μεγάλη της πρεμιέρα από το Θέατρο Δάσους της Θεσσαλονίκης στις 7, 8 και 9 Ιουλίου.
Είναι η δεύτερη φορά που συνεργάζομαι με τον Βασίλη Παπαβασιλείου και ειλικρινά νιώθω τυχερός πολύ που βρίσκομαι στο ΚΘΒΕ, έναν Οργανισμό – θεσμό, που μπορεί να παρέχει υποδομές σε όλα τα επίπεδα, προκειμένου να ευτυχούμε, να εργαζόμαστε με ασφάλεια, παράγοντας προτάσεις ποιότητας.
Είμαι επίσης ευτυχής που αποτελώ μέλος ενός εξαίρετου θιάσου που απαρτίζεται από σπουδαίους ηθοποιούς, έναν χορό χάρμα ιδέσθαι και μια πρωταγωνίστρια αποκάλυψη.
Το να πω ότι είμαι χαρούμενος θα ακουγόταν κοινότυπο. Αυτό όμως είμαι γιατί μετέχω σε μια παράσταση που το ΚΘΒΕ πραγματοποιεί με τις καλύτερες συνθήκες και οι προοπτικές της παραγωγής έχουν έγνοια μόνη τον αποδέκτη. Να δώσουμε στον κόσμο χαρά και αισιοδοξία, όχι όμως με την πρόχειρη έννοια του όρου. Όχι με ψέματα τύπου να κάνουμε κάτι να περάσουμε καλά, να γελάσουμε κι αυτό είναι όλο. Έχει σπουδαία διαδρομή η «Ελένη» του Ευρυπίδη και τολμώ να προκαταβάλω ότι θα είναι επιτυχημένη παραγωγή. Θα με ρωτήσει κανείς, πώς το γνωρίζεις; Δεν το ξέρω, αλλά το ένστικτό μου αυτό μου ψιθυρίζει. Κάθε κομμάτι αυτής της σύνθεσης, όλοι όσοι συμμετέχουμε, υποστηρίζουμε μια ανάγκη, θέλουμε οι άνθρωποι που θα έρθουν να μας δουν, όχι απλώς να φύγουν ευχαριστημένοι αλλά να επιβεβαιωθεί η ανάγκη τους να βλέπουν θέατρο. Θέλουμε να τους πούμε με την πολύ δουλειά και τελικά την πρότασή μας την θεατρική, «καλά κάνετε κι έρχεστε στο θέατρο». Το θέατρο δεν είναι πολυτέλεια, είναι βασική ανάγκη του ανθρώπου.
ΚΟΙΝΟ
Μας περιμένει το κοινό. Οι θεατές επιθυμούν να μας συναντήσουν και πάλι στα ανοιχτά θέατρα κι αυτό δίνει χαρά κι ευθύνη συνάμα σε όλους εμάς τους ανθρώπους του θεάτρου. Γιατί έχοντας αυτή την αδημονία του προηγούμενου διαστήματος, η αποδοχή φαντάζει δεδομένη. Είναι σαν να υπάρχει έτσι κι αλλιώς. Είναι σαν ο κόσμος που διψά για μια παράσταση να σου λέει «ότι κι αν μου δώσεις στη σκηνή σε αγαπώ, γιατί θέλω να σε βλέπω». Κι εδώ είναι που έρχεται η ευθύνη όλων μας. Να μην αρκεστούμε σε εύπεπτες προτάσεις, να ανταποκριθούμε στο έπακρο στην μεγάλη επιθυμία των ανθρώπων. Να τους δώσουμε και την ευχαρίστηση που αποζητούν και το βίωμα που αξίζουν να επικοινωνήσουμε.. και την διαφυγή. Ας μην τους απογοητεύσουμε!
ΠΑΝΔΗΜΙΑ: ανατροπή και επόμενη μέρα
Πάντοτε, σε τόσο μεγάλα γεγονότα, τα πράγματα επανατοποθετούνται. Ξανακοιτάμε τα πώς και τα γιατί μας… Γιατί ζούμε όπως ζούμε, πώς ζούμε με τους εαυτούς μας, μέσα από τις δουλειές μας, τις σχέσεις μας, την οικογένεια, τους ανθρώπους που γνωρίζουμε και αγαπάμε και όσους συναναστρεφόμαστε. Αισθάνομαι χαρμολύπη στον παρόντα χρόνο. Από τη μια με διακατέχει το αίσθημα της απογοήτευσης και ταυτόχρονα ελπίζω. Τα πράγματα έφθασαν σε ένα οριακό σημείο για όλους μας καθώς δεν μπορούμε με σιγουριά να γνωρίζουμε πώς θα μας βρει η επόμενη μέρα. Το momentum καθώς έχουμε μπροστά το καλοκαίρι και την ευφορία μιας δυναμικής ότι τα καταφέραμε, ότι ξαναπαίζουμε, ότι ξαναυπάρχουμε, προστάζει χαμόγελα. Αυτή η επανεκκίνηση όμως που κάνει τα πάντα να φαντάζουν όμορφα δεν ξέρω πόσο θα αντέξει και στους χειμώνες μας, κυριολεκτικά και αλληγορικά. Νιώθω πως βιώνουμε «τα μέλια της επανασύνδεσης, μετά από έναν χωρισμό». Φαντάζει να υπάρχει επιθυμία δημιουργίας, όμως θα φανεί στο μέλλον που νομίζω ότι εξαρτάται απ’ τις αντοχές όλων μας και τις δικές μας και της πολιτείας και της κοινωνίας. Αυτό νιώθω.
ΜΕΝΕΛΑΟΣ – ΕΛΕΝΗ: Tο ξανασμίξιμο και τι νοηματοδοτεί
Είναι λίγο σαν αυτές τις επιθυμίες που έχουμε στη ζωή και δεν εκπληρώνονται… Ή σαν τις άλλες που αφού συμβούν, κατανοούμε πως τελικά δεν ήταν ακριβώς όπως τις φανταστήκαμε. Ή δεν μπορούμε καν να το πιστέψουμε ότι ευοδώθηκαν. Είναι πολλά πράγματα μαζί. Και πάντως κυρίαρχό τους είναι η ασίγαστη επιθυμία, τούτο το ξανασμίξιμο με την Ελένη, που μάλιστα, εν αρχή του είναι αδύνατο να το ενστερνιστεί. Την συναντά και την αρνείται. Δεν είναι μόνον αυτό όμως..
TI ΤΥΠΟΣ ΑΝΔΡΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΜΕΝΕΛΑΟΣ;
Όπως τον εμφανίζει ο Ευριπίδης, ο Μενέλαος είναι ένα ράκος.
Ο συγγραφέας συνθέτει τον χαρακτήρα τη χρονική στιγμή κατά την οποία μελετά την ασθένεια. Γι’ αυτό δημιουργεί τον Μενέλαο, μετά τον Ορέστη, ύστερα την Αγαύη… Άνθρωποι σαλεμένοι, που έχουν ξεκεντραριστεί, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει κι ο σκηνοθέτης. Έχει θαλασσοδαρθεί επτά ολόκληρα χρόνια, είναι κυριολεκτικά και μεταφορικά ναυαγός στην Αίγυπτο και φθάνοντας στο παλάτι συναντιέται με μια γυναικεία φιγούρα που τον αποδιώχνει. Δεν του επιτρέπει καν την είσοδο και μάλιστα του αποκαλύπτει πως εκεί ζει η Ελένη… Αντιλαμβάνεσαι ότι μένει ενεός! «Μα, πώς είναι δυνατόν» αναρωτιέται και μετά αρχίζει η παράκρουση γιατί αδυνατεί να πιστέψει την πληροφορία, μέχρι τη στιγμή που έρχεται ο Αγγελιοφόρος και του την επικυρώνει. Υπάρχουν δυο μέρη στο έργο και αντίστοιχες και οι όψεις του ήρωα. Της αμφισβήτησης και της παραδοχής/αποδοχής!
Αυτό το ράκος που έχει εκπέσει, χάνοντας και δόξα και μεγαλεία και εξουσία, είναι στην κυριολεξία γυμνός! Δεν έχει τίποτε στην φαρέτρα του, μήτε όπλα να πολεμήσει δεν του απόμειναν… Θα λέγαμε δηλαδή κατά κάποιο τρόπο ότι έχουμε έναν Μενέλαο στο μεδούλι του… Είναι αυτός που είναι και όχι εκείνος που καμώνεται πως είναι.
Δεν έχει πλέον καμία εξουσία! Μιερός κι αποδιοπομπαίος ακόμη και από την θυρωρό που του εξηγεί: «εμείς του λέει εδώ, τους Έλληνες, δεν τους θέλουμε καθόλου»! Εκείνος δεν το δέχεται, αντιστέκεται, επιμένει με έναν πυρηνικό θα λέγαμε τρόπο… Αποζητά το τέχνασμα που θα του επιτρέψει να ζήσει, να επιβιώσει, να επιστρέψει… Είναι λίγο ως Οδυσσέας και τελικά με την Ελένη κατορθώνει να βρει τον τρόπο για να την πάρει και να διαφύγουν τον εγκλωβισμό στην Αίγυπτο. Ένας άνθρωπος σε απόλυτη ένδεια. Έφθασε στο μηδέν και τώρα πια θέλει να βρει πως θα ξεφύγει προκειμένου η πτώση να μην τον αφανίσει, να μην τον ρίξει υπό του μηδενός γιατί τότε θα εξαφανιστεί, θα πεθάνει! Δίνει έναν αγώνα ύπαρξης σε έναν μακρύ δρόμο επιβίωσης. Και δεν είναι καν ο Ροβινσώνας Κρούσος που στο δρόμο του έχει να συναντήσει κι έναν Παρασκευά για να πιαστεί. Αν τον μετακινήσουμε στο σήμερα, είναι ο σύγχρονος άνθρωπος των μεγαλουπόλεων που έχει κυριολεκτικά «λαλήσει» ως «ναυαγός» μέσα στο ίδιο του το διαμέρισμα. Μπορείς να τον αντιστοιχίσεις κάπως και με τους σύγχρονους πρόσφυγες, όμως προσοχή στην λεπτομέρεια. Ο πρόσφυγας, ο ναυαγός, εκτός των δεινών που έχουν υποστεί κουβαλούν κι ένα status… Διατηρούν έναν τίτλο, μια ταυτότητα: Είμαι ναυαγός οπότε έχω διαβατήριο να υπάρξω σε μια κοινωνία. Υπάρχει μια λεπτή κλωστή να κρατηθεί ένα άλλοθι για συνέχεια. Ο Μενέλαος ούτε αυτό δεν διαθέτει. Τι τον συντηρεί και επιμένει; H ανοησία του! Ότι εν τέλει θα τα καταφέρει. Μαζί με την άγνοιά του. Σ’ αυτό το έργο όπως το είδε ο Παπαβασιλείου και το χτίζουμε αυτή τη στιγμή, δεν είναι ένας πολεμιστής. Ένας πένητας είναι. Τον οδηγεί το αίσθημα της επιβίωσης, η πείνα, να μπει και να ζητήσει τροφή. «Πρέπει να φάω»! Αυτή κι άλλες πρωτόγονες ανάγκες του... Αυτή του την πτώση «απ’ τα ψηλά στα χαμηλά» που λέει ο Καζαντζίδης, απ’ την αρχοντιά, την τρομερή ευμάρεια, στη φυλακή, την φτώχεια, την ένδεια, τα βάσανα την σημειώνει εξαίρετα ο συγγραφέας «Ο άρχοντας λέει που θα δυστυχήσει ξαφνικά, πέφτει σε θλίψη πιο βαθιά απ’ ότι αυτός που ζούσε από παλιά μέσα στα βάσανα»… Ο Μενέλαος είναι ένας πεσμένος! Και υπήρξαμε και εμείς στο πρόσφατο παρελθόν ως έτσι. Και δεν μιλώ για τους κραταιούς της χώρας. Μιλώ για μια μεσαία τάξη που είδε με την πολυετή οικονομική κρίση που υπεστήκαμε, δρόμους φτώχειας και ξενιτιάς και αρρώστιας και αυτοκτονιών και θανάτων.
ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΜΕΝΕΛΑΟΥ
Όσο πιο γελοίος μπορεί να υπάρξει ένας άνθρωπος, όταν εκπέσει της ταυτότητάς του κάτω απ’ την οποία καλύπτεται ή αμύνεται, τόσο πιο ουσιαστικός γίνεται, πιο αληθινός, περισσότερο ενδιαφέρον. Δεν χωράει στο κοστούμι του δήθεν, δεν κρύβεται κάτω από μάσκες. Μεταβάλλεται σε έναν φτωχό, γυμνό, μόνο και τραγικά αληθινό άνθρωπο.
ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΦΡΑΣΗ ΑΠ’ ΤΟΝ ΡΟΛΟ
Τίποτε πιο δυνατό απ’ τη δεινή ανάγκη
Περισσότερα