Εμβληματικοί, μηνυματικοί, καλοκαιρινοί, περιοδεύοντες.. και αλλαγμένοι... σχεδόν νέοι, κατά τον σκηνοθέτη τους Γιάννη Ρήγα.
Αν διαχρονικά τόπος τους η Νεφελοκοκκυγία, ο ηχόκοσμός τους έχει ονοματεπώνυμο: ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΑΚΗΣ.
Για μένα ένας πολύπειρος «εικονοποιητής αλχημιστής της θεατρικής σύνθεσης» που έδωσε άλλη πνοή, άλλη μιλιά, διαφορετικό λάκτισμα και ονειρικό εκτόπισμα στα "Πουλιά" του Αριστοφάνη, που ζεσταίνουν φτερούγες και ετοιμάζονται πυρετωδώς να μας πάρουν και να μας σηκώσουν στους ουρανούς τους...
Τον συναντώ κατά την προσφιλή του τακτική «εκεί», στις αναγνώσεις ξανά, στις πρόβες ξανά, στο βεστιάριο ξανά, στα φώτα ξανά, στο «πριν» ξανά και πάλι…
Συλλογίζομαι ότι μάλλον αντιλαμβάνεται ως πεντάγραμμο την ιεροπραξία της θεατρικής δημιουργίας.. και κάθε στιγμή προεργασίας είναι μία ακόμη ξεχωριστή νότα που θέλει να αφουγκραστεί εκ του σύνεγγυς, γι' αυτό παντού και πάντα είναι παριστάμενος στις διέσεις και τις υφέσεις της τοποθέτησής της...
Μονάχα που σε αυτή την τελευταία του συνεργασία με το ΚΘΒΕ.. το «κλειδί του σολ» το κράτησε επί μακρόν στα χέρια του ο Covid.
«Όταν αποφασίστηκε να ανέβει η παράσταση, μου ιστορεί, δεν είχε ξεσπάσει η πανδημία. Ο Γιάννης ο Ρήγας, ήταν μεταξύ δύο επιλογών αρχαίου δράματος. Τελικά.. και σοφά πράττοντας, κατέληξε στους «Όρνιθες». Όταν καταπιάνεσαι με ένα τέτοιο βαρυσήμαντο ως κληρονομιά έργο, μια παράσταση ορόσημο, άμα το άκουσμα του ανεβάσματός της, υπάρχει αυτόκλητα μέτρο σύγκρισης με την ιστορική παραγωγή του Θεάτρου Τέχνης.
Και την ίδια στιγμή που νιώθεις σπουδαία ως συνεχιστής της κατάθεσης του Κουν και των σπουδαίων συνεργατών του, είσαι συλλήβδην αδικημένος, γιατί το διαμέτρημα της αναπόφευκτης σύγκρισης είναι τεράστιο. Όμως ο χρόνος περνά, οι εποχές κι οι άνθρωποι αλλάζουν και οφείλεις να επιχειρήσεις και τη δική σου εκδοχή δίχως παρελθοντολαγνεία (κι ας μην φανώ ασεβής μ’ αυτό που καταθέτω). Ήταν λοιπόν μια παγίδα που εξ’ αρχής φρόντισα να αποφύγω. Έγραψα τη μουσική για τους «Όρνιθες» λες και δεν υπήρξε ποτέ πριν η μουσική του Χατζηδάκη. Επέβαλα στον εαυτό μου να απομακρυνθώ από έναν άνθρωπο που και αγαπημένος μου συνθέτης υπήρξε και πάντα θα είναι και δέχθηκα ευτυχώς μεγάλη επιρροή από το έργο του και τη στάση ζωής του ως προσωπικότητα.
Επέλεξα να μην μπω στον πειρασμό να μην ακούσω, στην κατά μόνος σύνθεση, προετοιμάζοντας τα χορικά της παράστασης τη μουσική του, αν και την φύλαγα σε νου και καρδιά... Και ως φόρο τιμής, ως ένδειξη σεβασμού, του έκλεισα με τον τρόπο το μάτι στην έναρξη του έργου, χρησιμοποιώντας αυτούσιο μικρό απόσπασμά του από την πάροδο, με την σύμφωνη γνώμη του κληρονόμου του Γιώργου Χατζιδάκι, στον οποίο και έστειλα το κομμάτι που συνέθεσα.. και η χαρά μου ήταν απερίγραπτη όταν έλαβα την αδειοδότησή του να χρησιμοποιηθεί.
Από κει και πέρα ήταν «άλλο έργο» αυτό που ανεβάσαμε εμείς.. και ο κόσμος το πίστεψε και από τις πρώτες του αντιδράσεις ακόμη είχε φανεί πόσο θετικά αγκάλιασε τη νέα πρόταση, τη νέα προσπάθεια που επιχειρήσαμε.
Ο όγκος της μουσικής δουλειάς είναι τεράστιος. Δεκαοκτώ χορικά και δύο τραγούδια του Έποπα.. και ξέρεις, όταν γράφεις για το θέατρο, είναι μια περίπλοκη διαδικασία που ουσιαστικά συζητάς μετά από σειρά επαφών και κουβέντας με τον σκηνοθέτη, προκειμένου να ορίσεις την ηχητική γεωγραφία ενός κόσμου που εκείνος όρισε τον δρόμο του. Επίσης, έχεις την ευθύνη της επιμέλειας και άλλων σημείων καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης. Όλα μαζί φαντάζουν σκηνικά αντικείμενα του έργου που μπορούν να εκμεταλλευτούν οι ηθοποιοί για την μετρική απόδοση, την κινησιολογία τους, καθώς η μουσική τους βοηθά απ’ την εκφορά του λόγου ως την τοποθέτησή τους επί σκηνής, που άλλοτε απαιτεί ελευθερία κι άλλες φορές πιστότητα, ακρίβεια και να μην ξεφύγουν επ’ ουδενί στο παραμικρό.
Δυο μήνες αφιερώθηκα στους «Όρνιθες» για να μπορέσω να σχηματίσω ένα πρωτόλειο σχεδίασμα.
Ήμουν παρών από την πρώτη ανάγνωση ως την γενική δοκιμή. Είναι μια προσωπική μου ανάγκη τούτη η ταύτιση. Παίρνω πολλά παρατηρώντας, τις οδηγίες του σκηνοθέτη, το στήσιμο των σκηνικών και τη λειτουργία τους, τα κοστούμια των ηρώων, τόνους και χροιές και κίνηση πρωταγωνιστών και του χορού. Αυτό με βοηθά πολύ να αλλάξω, να προσαρμόσω πράγματα ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες στην πρόβα. Ο μεγαλύτερος εχθρός μου υπήρξε ο χρόνος.
Δεν μπορούσε να υπάρξει ανάσα, καθώς είχαμε μόλις τέσσερις μήνες που γίνανε δύο, εκ των οποίων μπήκαμε και ολοκληρώσαμε ουσιαστικά σε μόλις 49 πρόβες. Για τον μουσικό το λες και άθλο όλο αυτό, αν αναλογιστείς ότι οι δικοί του χρόνοι συγκριτικά με των υπολοίπων είναι ισχνότεροι, αφού έχει να παραδώσει δεκαπέντε ημέρες πριν για να αρχίσουν να δουλεύουν, ο χορογράφος, που πρέπει να διδάξει την έξοδο από το κλειστό περιβάλλον των προβών στα ανοιχτά θέατρα, οι ηθοποιοί που έχουν να μάθουν τα λόγια των τραγουδιών και τα «πετάγματα» των συνθέσεων ο χορός. Ήταν κοπιώδες όλο αυτό… αλλά συνέβη!
Σκέτη Νεφελοκοκκυγία η υπέρβαση που κάναμε
Τύχη αγαθή και βοήθεια απόλυτη είχαμε απ’ την σύσταση ενός εξαιρετικού θιάσου. Με ταλέντο αστείρευτο, μεγάλη διαθεσιμότητα, τρομερή αίσθηση συλλογικότητας και συναδελφικότητας. Αν δεν υπήρχε αυτό το κράμα συνεργατών, ό,τι κι αν κάναμε δίχως να το δουλέψουν και να το περιβάλλουν με απόλυτη αφοσίωση, αγάπη και δημιουργική πνοή, δεν θα ήταν μπορετό να φθάσουμε στο αποτέλεσμα που είδατε.
Συγκλονιστικά τα αντανακλαστικά του υποδειγματικού μας θιάσου
Θα γινόταν μια μουτζούρα, μια τσαπατσούλικη δουλειά, διεκπεραιωτική, που δεν θα αντιπροσώπευε κανέναν μας και κανείς μας δεν θα το ήθελε αυτό. Αντέδρασε με συγκλονιστικά ανακλαστικά ο θίασος. Αν δεν το έπραττε, αυτό το έργο δεν θα μπορούσε να ανέβει σε τέτοιους ελλειμματικούς χρόνους. Στο θέατρο είναι αυτή η μαγεία: φτάνεις μια βδομάδα πριν την πρεμιέρα, λες δεν θα τα καταφέρω, δεν είμαι έτοιμος, θέλω χρόνο.. και στο τέλος, μαγικά το καράβι ετοιμόπλοο... Παίρνεις προμήθειες.. και σαλπάρεις πρίμα. Ήταν ευτυχής συγκυρία η απόλυτη ταύτιση κι εγρήγορση όλων. Και φάνηκε η επιτυχία στην ανταπόκριση του μέσου θεατή που στην ουσία είναι και ο αποδέκτης και ο τελικός κριτής της θεατρικής πράξης.
Πιο φωτεινοί οι «Όρνιθες» φέτος...
Με χαρά επαναλαμβάνεται λοιπόν το όλο εγχείρημα.. και τώρα πια έχουμε την σπουδαία ευκαιρία κάποιες λεπτομέρειες που θέλαμε στη μουσική, στην κίνηση, στο γκρουπάρισμα σκηνών να καταδειχθούν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια. Ούτως ή άλλως η ίδια διάθεση κατάθεσης και προσφοράς και σκληρής δουλειάς υπάρχει, μιας και ο θίασος δεν άλλαξε στην πλειονότητά του.
Στην ήδη καλοστημένη παράσταση ο θίασος θα πάει φέτος ένα βήμα πιο πέρα την ανάγνωσή της. Σαν μια επανενορχήστρωση αν θέλω να βάλω μουσικό όρο για να αποδώσω την τωρινή προσέγγισή μας, φαντάζει το ξανακοίταγμα των «Ορνίθων». Επεξεργασμένη πιο φωτεινά στα κείμενα, με άλλη σαφήνεια στις αποδώσεις και διατυπωμένες θέσεις ορθότερα σε στιγμές.
Θαυμάζω τους νέους ηθοποιούς του ΚΘΒΕ
Δίχως ίχνος τοπικισμού γενικώς το Κρατικό Θέατρο για μένα είναι «σπίτι» μου καθώς συνεργάστηκα υπογράφοντας μουσική για σαράντα και πλέον θεατρικές παραστάσεις. Σ’ αυτή την «οικογένεια» χαίρομαι να αντικρίζω τα βλαστάρια της, τα νέα παιδιά και τις ποιότητές τους. Με πόσο ταλέντο δουλεύουν κι αναπτύσσονται.
Υπήρξα τυχερός στη ζωή μου, γιατί βρέθηκα σε ξεχωριστούς χώρους του αρχαίου δράματος και μπορώ να κρίνω αντικειμενικά και βάση εμπειρίας την εξέλιξη τόσο των παλαιότερων παιδιών που πλέον αναδεικνύονται ολοκληρωμένοι επαγγελματίες στην υποκριτική τέχνη, αλλά και τα νέα φιντάνια, που ολοένα κι ανεβάζουν τον πήχη με τις προδιαγραφές που θέτουν και αναφορικά στην προσωπική τους εξέλιξη και καθολικά με την άσκηση του πνεύματος, την ενδελέχεια και την ακρίβεια που εμψυχώνουν ρόλους.
Στον δε τραχύ παρόντα χρόνο των ιδιαιτέρων συνθηκών που η πανδημία επιβάλλει, είναι απορίας άξια η ευρύτερη στάση που κρατούν και πώς μορφοποιούν συμπεριφορές ζηλευτές εντός κι εκτός σκηνής.
Οι ηθοποιοί αναδεικνύουν τη μουσική μας
Τη μουσική και τα τραγούδια, σε μια θεατρική παράσταση, την φωτίζουν οι ηθοποιοί.
Υπάρχουν έργα με εξαιρετικές μουσικές συνθέσεις κατά παραδοχή κόσμου, που επειδή ακριβώς δεν ευτύχησαν να έχουν το αγκάλιασμα των ηθοποιών, έμειναν με το πέρας των παραγωγών αδιάφορες. Η μουσική είναι σώματα, είναι ανάσες, είναι καρδιακοί παλμοί των ανθρώπων της υποκριτικής τέχνης. Στους «Όρνιθες» οι συντελεστές είναι συνυφασμένοι με τις νότες. Αυτός ο εκπληκτικός θίασός μας, βούτηξε κυριολεκτικά στο πεντάγραμμο και η μουσική σταλάχτηκε μέσα τους. Ταυτίστηκαν.. και αυτή είναι η συνθήκη που ιδανικά πρέπει ο ρόλος της μουσικής να έχει στο θέατρο. Ένας φίλος σκηνοθέτης, τρεις μήνες αφότου είδε την παράσταση, με συναντά και μου λέει: «δε θυμάμαι τίποτε απ’ τη μουσική που έγραψες. Θυμάμαι όμως, πόσο τρομερή εντύπωση μου δημιούργησε!» Δεν ξέρεις πόσο χάρηκα! Αυτό είναι το ζητούμενο, να εξυπηρετεί η μουσική το σύνολο της παράστασης…
Σύνταξη - Επιμέλεια: Χρύσα Σάμου