Δημήτρης Μορφακίδης: Η αρχή έγινε με ένα τηλεφώνημα του σκηνοθέτη Κώστα Χαλκιά κι αλήθεια, Κάλβο, ομολογώ, δεν είχα διαβάσει προηγούμενα. Είχα άλλους αγαπημένους ποιητές, τον Μιχάλη Γκανά, τον Τίτο Πατρίκιο…
Το τηλεφώνημα του κ. Χαλκιά, με βρίσκει απομονωμένο λόγω καραντίνας στα Καβάσιλα της Βέροιας. Αρχικά η παραγωγή προοριζόταν για αναλόγιο, όμως προχωρώντας στις πρόβες, και βλέποντας τη δυναμική που αναπτύσσονταν τελικά μορφοποιήθηκε σε παράσταση.
Κείμενα που εν αρχή ίσως και να μην με ενθουσίαζαν, όμως, τελικά, αποθησαυρίζοντάς τα, είναι τόσο σπουδαία, έχουν τόσα μηνύματα να δώσουν, που καταλαβαίνω τώρα πια, γιατί είναι αξεπέραστα διαχρονικά.
Για παράδειγμα, ο Κάλβος, εκτός όλων των άλλων, μιλά για την διχόνοια των Ελλήνων. Και αναρωτιέμαι: «αιώνες μετά, είναι δυνατόν να μας ταλανίζει η ίδια ασθένεια»; Και σε βάζει στην περιπέτεια να αναρωτηθείς, γιατί να μην ζούμε με αγάπη, με ομόνοια, εν αρμονία, αφού αυτό είναι το επιδιωκόμενο, το ζητούμενο, ο στόχος μας.
Τι έχουμε άραγε να χωρίσουμε; Τίποτα! Κι όμως, τίποτε δεν έχει αλλάξει, κι ας όλα γύρω είναι άλλα.
-Τι συναισθήματα σου δημιούργησε ο Κάλβος; Με εξέπληξε και το έργο και τα κείμενα και κυρίως η γλώσσα του. Την ίδια ώρα που είναι πικρή μπορεί να γίνει γλυκιά συνάμα. Όσο σκληρός κι αιχμηρός κι αν είναι σε σημεία, όπως με τις καταστροφές των Ψαρρών ή της Χίου, βγάζει μαζί και μια γλυκύτητα όταν μιλάει για την Αφροδίτη, την ωραιότητα του κόσμου, της φύσης, των στοιχείων του κόσμου, και την ίδια πάλι στιγμή μπορεί και ξυπνά κι αφυπνίζει συνάμα με τον ερωτισμό το επαναστατικό συναίσθημα. Και εκεί που κάνεις εικόνα τον λόγο του για τον αέρα, τον ουρανό, τη γη και τη θάλασσα, σου μιλά για το ιδανικό της Ελευθερίας, και λες, θέλω αυτή η γη, η πατρώα, να αναπνέει χωρίς δυνάστες, και φόβο και τυραννία.
Ο Κάλβος, γνώριζε πως ο ίδιος, δεν θα μπορούσε να πιάσει όπλο. Έκανε όπλο του την πένα του. Και από απόσταση κατόρθωσε να μας αφυπνίσει. Και το κατάφερε. Και είπαμε, αξίζει να πάμε να ελευθερώσουμε κάτι που ζούμε, κι αναπνέουμε, κι αγαπάμε… Αλλά πόσο πιο εύκολο θα του ήταν αλήθεια, να σταθεί στο ξένο περιβάλλον, μακριά απ’ τη φωτιά του πολέμου, σε περιβάλλοντα ειρήνης, και ευημερίας, και αναγέννησης και να μην βγει μπροστά… να μη γράψει … να μη μιλήσει… Να πει, «δε με αφορά»… ήθελε όμως, την πατρίδα του, ελεύθερη να την αφήσει στους επίγονους.
Θαυμάζω επίσης την λατρεία του για τη μητέρα που έχασε νωρίς, ένα πρόσωπο που τον καθόρισε νομίζω και έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Για τη σχέση που ακολούθως ανέπτυξε με τον πατέρα του δεν γνωρίζουμε ιδιαίτερα πολλά πράγματα. Εικάζω όμως, ότι πρέπει να ήταν υγιής.
Θα σταθώ και σ’ ένα άλλο σημείο της μαεστρίας του. Να ανοίγει τη βεντάλια της γραφής του και να μπορεί την ίδια στιγμή που εφορμά μαχητικός στον λόγο για την ανάταση του Γένους, να γράφει για τον έρωτα, για τον πόνο του χαμού της μάνας, την αναγέννηση της φύσης, των ιδανικών… Δε ξέρω πόσο οι άλλοι ποιητές είναι τόσο πολυθεματικοί μέσα στον λόγο του. Θα θυμηθώ και πάλι τον Τίτο Πατρίκιο να εξομολογείται «ένας λόγος που έγινα ποιητής ήταν για να πλησιάζω τις κοπέλες»… Το έλεγε όμως τόσο γλυκά και τρυφερά…
-Η παράσταση εγείρει πολλά συναισθήματα με κεντρικό κατά την ταπεινή μου κρίση αυτό της υπερηφάνειας… Έχουμε λίγο παρεξηγήσει την έννοια της πατρίδας. Αγαπώ τόσο πολύ την πατρίδα μου που μου είναι αδύνατο να με πει κάποιος φασίστα επειδή ακριβώς την αγαπώ. Η χώρα μας πλήττεται από την ημιμάθεια. Θα έπρεπε να σκύψουμε με μεγαλύτερη ενδελέχεια στην κοινωνία της ιστορίας μας στους βενιαμίν. Ωραίες κι οι ιστορίες των άλλων χωρών, και των ηπείρων, αλλά αν δεν ξέρεις τι πραγματικά συνέβη στην δική σου πατρίδα πως θα προχωρήσεις; Και φυσικά δεν εννοώ την μονοσήμαντη αποτύπωση της ιστορίας, τύπου «οι καλοί Έλληνες και οι κακοί γείτονες, όποιοι κι αν είναι».
Ας ξεκινήσουμε να γνωρίσουμε την οικογενειακή μας ιστορία, μετά ας διαβάσουμε, ας ξεφυλλίσουμε ιστορήσεις για την εθνική μας ταυτότητα. Η ιστορία που ναι, έχει γραφτεί και με τα λάθη μας.
Έβλεπα πρόσφατα ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Κολοκοτρώνη, πώς τον φυλακίσανε, πως είχε έναν γιο, που παντρεύτηκε με την κόρη της Μπουμπουλίας, η οποία σύναψε κρυφό δεσμό με επιστήθιο φίλο και το δεξί του χέρι. Και η Μπουμπουλίνα, αντί να σταθεί καταγγελτική σ’ όλο αυτό συνετίζοντας το παιδί της, έκανε τα στραβά μάτια!
Θέλω, αναφέροντας το περιστατικό να πω, εντάξει, τους ήρωες τους αναγνωρίζουμε για την προσφορά, και τον αγώνα και την αυτοθυσία που επέδειξαν… Ίσως όμως πρέπει να διαβάσουμε πολύπλευρα τα τεκταινόμενα γύρω απ’ τις ζωές τους. Να δούμε την ιστορία μας σφαιρικά.
Πριν καιρό ήμουν στην διανομή του έργου «Ο Έβρος απέναντι», ενσαρκώνοντας έναν κούρδο μετανάστη. Συχνά δεχόμουν την ίδια ερώτηση: «πώς αντιμετωπίζει ο κόσμος της Ελλάδας τους μετανάστες».
Μια χώρα λοιπόν που έχει βιώσει την μετανάστευση στο πετσί της σε διάφορες χρονικές φάσεις… Το ΄22, στα Δεκεμβριανά, επί Τουρκοκρατίας, δεν γίνεται να θεωρεί μίασμα τους ανθρώπους που για να ξεφύγουν από πολέμους που τεκταίνονται στις χώρες τους έφθασαν στο κατώφλι μας. Παππούδες και γονείς μας πήραν το δρόμο της ξενιτιάς πολλές φορές… Και το 50 και το 60 για το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Αυστραλία, την Αμερική αναζητώντας την τύχη τους γιατί η οικονομική δυσπραγία ήταν δυσβάσταχτη. Κι έρχονταν εδώ την δεκαετία του 90 Αλβανοί και τους φερόμασταν χείριστα. Έναν ξεριζωμένο, έναν μετανάστη, μην τον πειράζεις… Άφησέ τον να αναπνεύσει… Κι αν είναι να μιλήσεις, μίλα με αγάπη, μίλα για αγάπη…. Αν είναι να ξεστομίσεις κάτι κακό, μην το λες… Και τώρα λοιπόν, για να επανέλθω στον Κάλβο, σκλαβωμένοι ζούμε… Των τρωτών του χαρακτήρα μας. Ούτε μπορώ να δεχθώ ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων… Καμία σχέση δεν έχουμε με τους αρχαίους ημών προγόνους.
ΚΘΒΕ ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ ΑΓΕΛΑΣΤΟ ΤΕΚΝΟ ΠΟΛΥΤΕΚΝΟΥ ΘΕΑΣ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΣ ΠΡΟΣΕΧΩΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΗΜΗ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΚΘΒΕ