Με τον Ιορδάνη Αϊβάζογλου πρώτα εξαντλήσαμε κάθε δυνατή κουβέντα… απ’ το τηλέφωνο σε μιαν «ατάκτως» ειρημένη εξωστρέφεια … «ατάκτως» όμοια με τη διάθεσή μας… απόρροια του εγκλεισμού της μακρόχρονης συνθήκης που κάνει με μιας τους άγνωστους… φίλους…. κι ύστερα μιλήσαμε σε…. «ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ».
Προηγήθηκαν τα ΑΓΡΟΤΙΚΑ και ο Παπάζογλου, το ντέρμπι ΑΡΗ – ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΚΟΥ που του παρ’ ολίγου θα του κόστιζε κάποτε μια παράσταση ο τελικός κυπέλου, ο Φόυντ κι οι χρονικές παλινδρομήσεις των γονιών μας λίγο πριν το επέκεινα… και κάπου εκεί ανάμεσα σε τζουκ μποξ, 75άρια δίσκους, ρεμπέτικα, ταινίες μυθοπλασίας και την κύφωση απ’ τη συνθήκη webex ξεπρόβαλε ο ΑΙΑΝΤΑΣ.
«Έχω μια καρμική σχέση μαζί του, μου λέει. Ακόμη απ’ τα μαθητικά έδρανα που τον ανακάλυψα συνδέθηκα μαζί του. Όταν πρωτοδιάβασα τον μύθο του αναρωτήθηκα -μα, πώς είναι δυνατόν να περνά στα ψιλά γράμματα όταν πρόκειται για τον μεγαλύτερο ήρωα του Τρωικού Πολέμου; Μεγαλώνοντας συνειδητοποίησαν πως… όπως και στη ζωή έτσι και στους μύθους… εκείνος που δεν συντάσσεται με το σύστημα παραμένει αδικημένος. Ξεβράζεται, αποβάλλεται με διάφορους τρόπους. Ο Αίας λοιπόν είναι ανένταχτος.
Μάλιστα δεν είναι τυχαίο που ο Φρόϊντ αφιερώνει ολόκληρα κεφάλαια ψυχολογίας για το περιστατικό με τον Οδυσσέα για να καταδείξει πόσο σημαντική καμπή για την ανθρώπινη ιστορία είναι το μεταξύ τους περιστατικό όπου το πρότυπο της γενναιότητας και του ηρωισμού περνά απ’ τα χέρια του Αίαντα στα χέρια του Οδυσσέα.
Ο φιλότιμος, που μάχεται για τα ιδανικά υποδαυλίζεται απ’ τον κουτοπόνηρο, τον πολυμήχανο… Κι αν το καλοσκεφτείς και σήμερα έτσι δεν λειτουργούν οι κοινωνίες μας; Ηρωοποιούμε όχι τον ικανό μα τον καταφερτζή! Και μπορεί να μην οδηγούμαστε όπως στον μύθο αν είμαστε Αίαντες στην αυτοκτονία αλλά συρρικνωνόμαστε απ’ το «γιατί» της μη αναγνώρισης. Για μένα δεν φθάνει στο να απωλέσει τη ζωή του επειδή οι Θεοί του βάζουν δαιμόνια… Είναι που δεν αντέχει να βλέπει τους ανθρώπους να εξυμνούν πρότυπα όπως του Οδυσσέα που οπλίζει το χέρι του.
Ο Αίας μου θυμίζει κάτι παλιούς αριστερούς, εμμονικά προσκολλημένους σε ιδέες και ιδανικά που αρνούμενοι να κάνουν υποχωρήσεις στα διαχρονικά τους πιστεύω παραμένουν ανένταχτοι κοινωνικά και δακτυλοδεικτούμενοι.
Είναι δικαιόκρατος, έντιμος, δεν τη μπορεί την αδικία, θα υπερασπιστεί μέχρις αισχάτων την αλήθεια του, τα πιστεύω του, τα οράματά του για έναν καλύτερο κόσμο. Είναι εγωιστής γιατί είναι μαχητής όμως θέλει να υπάρξει ένας έντιμος νικητής. Δε χρησιμοποιεί κανένα πλάγιο μέσο. Δεν τον αφορά. Αν τώρα θέλεις να προχωρήσουμε σ’ έναν συνδυασμό με την ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ…
Τί είναι ουσιαστικά η τέταρτη διάσταση; O χρόνος; Εγώ θα έλεγα πως αν κοιτάξουμε βαθύτερα είναι η ρωγμή του χρόνου… Η μαύρη τρύπα του. Σ’ αυτήν συναντούμε κι όλους του ήρωες του Ρίτσου κι ίσως είναι η τελευταία τους συνομιλία, τόσο μεταξύ τους όσο και με το σημερινό κοινό.
Ύστερα στη ρωγμή αυτή οι ήρωες αντλούν ασήμαντα φαινομενικά περιστατικά της παιδικής τους ηλικίας, για ξεθάψουν απ’ το υποσυνείδητο ιστορίες που τους στιγμάτισαν… κι ας ήταν ένα απλό κυριακάτικο τραπέζι στο σπίτι… μια στιχομυθία σε Λουνα Πάρκ…το πρώτο απόκτημα σε κασέτα ή σε δίσκο… Εμένα για παράδειγμα οι δικοί μου ήταν παραδοσιακά δεξιών πεποιθήσεων κι οι δυο… όμως η θεία μου ζούσε στη Σουηδία… από εκεί μου έστειλε δώρο θυμάμαι τα «ΑΓΡΟΤΙΚΑ» του Παπάζογλου… τον έλιωσα το δίσκο… κι οι γονείς μου ήθελαν να τον σπάσουν…. Τέτοια και άλλα σαν αυτό στιγμιότυπα μοιράζονται οι ήρωες-αντιήρωες του Ρίτσου.
Όσο για τα αντικείμενα που βοηθούν την σκηνική προέκτασή τους, το webex, μας χάρισε και καλές στιγμές… κυρίως τον χρόνο και τον τόπο να αναζητήσουμε με ευχέρεια αυτοσχεδιασμούς με ευκολοπροσβάσιμα υλικά που σε μια πρόβα διαζώσης δεν θα μπορούσαμε ενδεχόμενα να ανακαλύψουμε… στις αρχές λοιπόν των διαδικτυακών προβών εντόπισα μια ζώνη… έδενα κι έλυνα τα χέρια μου, σ’ ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Άρεσε στην Πολυξένη και συναποφασίσαμε σκηνικά τη θέση της ζώνης να πάρουν αλυσίδες…
Το αντικείμενο του ΑΙΑΝΤΑ λοιπόν είναι οι αλυσίδες… Τι εννοιολογεί; Όχι το προφανές! Δεν είναι ότι κάποιος ή κάποιοι με δένουν… Είναι πως τα πρέπει μας, μας οδηγούν συχνά να αυτοπεριοριζόμαστε μόνοι μας. Και την ίδια στιγμή που αυτοπεριοριζόμαστε κοιτάμε τρόπους να αποτινάξουμε το δέσιμο που μόνοι υποβληθήκαμε. Όλοι οι ήρωες στο έργο, κουβαλούν θεσμικά ή οικογενειακά «πρέπει». Διέξοδός τους για να τα αποτινάξουν η ρωγμή που περιγράφω.
Αποζητούν την εν συναίσθηση. Κι εγώ μαζί τους. Βγαίνω απ’ το απόλυτο εγώ κι αρχίζω να κατανοώ συνθήκες, ανθρώπους, το διαφορετικό…
«Δεσμώτης τήδε ίσταμαι τοις ένδον ρήμασι πειθόμενος», σημειώνει ένας απ’ τους αγαπημένους μου ασυμβίβαστους, ανυπότακτους ποιητές, ο Άρης Αλεξάνδρου και είναι μια φράση «δρόμος ζωής» που αγαπώ να λέω ότι με εκφράζει. Θα είμαι πάντα όπως έγραψε ο Αλεξάνδρου, όπως έπραξε ο Αίαντας, δέσμιος των προσωπικών μου πεποιθήσεων κι αντιλήψεων κόντρα στο σύστημα ή τα γεγονότα που μας διατρέχουν. Κλείνοντας τον ρωτώ ποια φράση του έργου ξεχωρίζει ως εντονότερη και με πλουταίνει με δύο ενωμένες : «ΜΟΝΑΧΑ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ ΚΑΘΕΝΟΣ ΜΑΣ Ο ΙΣΟΣ… ΟΛΑ ΤΑ ΑΛΛΑ ΠΡΟΧΕΙΡΗ ΛΑΜΨΗ … ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΙ… ΠΡΟΣΧΗΜΑΤΑ… ΕΘΕΛΟΤΥΦΛΙΕΣ….»
Όσο για την εισαγωγική φράση «Και μονομιάς κατάλαβα πως μέσα σε κάθε πηγάδι… και μέσα μας… βρίσκεται μια όμορφη γυναίκα πνιγμένη… μια πνιγμένη γυναίκα… που δε λέει να πεθάνει» μου εξηγεί πως, ακόμη κι όσα κρύβουμε στην καθημερινότητά μας, και στην κοινωνική μας έκφανση, όσο κι αν καταπνίγονται οι ευαισθησίες, τα συναισθήματα, οι έρωτες και οι αγάπες μας… τελικά… υπάρχουν…αδύνατον να πεθάνουν! Σύνταξη - Επιμέλεια: Χρύσα Σάμου