«Είναι και κάτι παράξενες στιγμές μοναχικές σχεδόν αστείες» Ρωτώ τον ηθοποιό Στέργιο Τζαφέρη που υποδύεται τον Αγαμέμνονα στην ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ του Ρίτσου γιατί σταχυολογεί αυτή τη φράση του έργου για να μου συστήσει τον δικό του ήρωα;
«Γιατί το μόνο που μπορείς να κάνεις στη ζωή, είναι να αφεθείς σ’ αυτό που σου συμβαίνει! Τα γεγονότα είναι πάνω απ’ τις πράξεις μας… Απλά οφείλεις να τα ακολουθείς», μου εξηγεί.
Τον ακολουθώ στην πρόβα… Μικρό Θέατρο Μονής Λαζαριστών και κουβεντιάζουμε για τον ήρωά του που σε λίγες μέρες θα αποκαλυφθεί παρέα με την Ελένη, την Ισμήνη, τον Νεοπτόλεμο, την Φαίδρα, την Περσεφόνη, τον Αίαντα, την Ιφιγένεια, τον Ορέστη και την Χρυσόθεμις, και στα δικά μας μάτια, διαδικτυακά, απ’ την επίσημη ιστοσελίδα του ΚΘΒΕ, σε σκηνοθεσία Πολυξένης Σπυροπούλου.
Νοιώθω σαν να τον ξέρω, μου αποκαλύπτεται, καθώς εμπεριέχει κομμάτια μου εντός του, κι εγώ πολλά δικά του. Ο Αγαμέμνων είναι ένας άνθρωπος που κάνει απολογισμό ζωής αλλά όχι με τον τρόπο που ένας τριαντάρης, σαραντάρης πράττει (τί έχω πετύχει;… πόσα κατάφερα στη δουλειά μου;… κτλ).
Ο δικός του απολογισμός είναι εσωτερικός, υπό την έννοια τι απ’ όλα όσα κατόρθωσα να κάνω είχε τελικά αξία… Πού δεν τα κατάφερα αλήθεια; Ποιες οι ευθύνες μου; Ποια τα σκοτάδια μου; Πλήγωσα; Πληγώθηκα; Νομίζω γενικά ότι είναι σ’ έναν χώρο, στην ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ δηλαδή, όπου ο η ψυχή έχει τον πρώτο λόγο και όχι οι υλικές επιθυμίες.
Κάθε άνθρωπος εξάλλου, μεγαλώνοντας, έχει ανάγκη του απολογισμού με την έννοια της κάθαρσης… Αυτό συντελείται εδώ: η κάθαρση… με στόχο την απελευθέρωση απ’ τα βαρίδια των φθαρτών στοιχείων μιας ζωής υλικής… αποτινάσσεται απ’ όλα για να πάει εξαγνισμένος στο παραπέρα… Ποιο είναι αυτό το παραπέρα και τι υπάρχει εκεί δε γνωρίζουμε.
Όπως ένας σπόρος, που απ’ τη στιγμή που θα πέσει στο χώμα, θα βγει στο φως και θα καρπίσει, μετά θα κάνει τον κύκλο του και εν τέλει θα μαραθεί και θα φύγει απ’ τη ζωή… έτσι κι εδώ όλα κάνουν τον κύκλο τους... Και μπορεί να φαίνεται απλή αλλά δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε αυτονόητη αυτή η λειτουργία. Πρέπει για να επιτευχθεί να ξεφύγεις απ’ τον αυτοματισμό της καθημερινότητας.
Οι ήρωες του Ρίτσου το πράττουν αυτό. Και μάλιστα με δόξα και τιμή. Τιμούν και το έξω και το μέσα τους. Τιμούν την ίδια τη ζωή, αποτίοντας φόρο τιμής και σε ζωή και σε θάνατο και σ’ όλες τις ανθρώπινες αξίες και δεν έχουν ενδοιασμό κανέναν να βρεθούν ενώπιος ενώπιών με τον εαυτό και με τις πράξεις τους και να τις αξιολογήσουν ως πρέπει.
-Ποιο υλικό στοιχείο επί σκηνής προοδεύει τον ήρωα στην σκηνογραφική του αποτύπωση και ποια η εννοιολογική του σημασία; Ένα ποτήρι μεταλλικό, ένα ποτήρι χάλκινο τον χαρακτηρίζει. Ένα απλό ποτήρι που προφανώς τον συνόδευε πάντα στη ζωή του, ως στρατιωτικού στη μάχη…. Δεν συμβολίζει ένα σκεύος που απλώς η χρηστική του αξία είναι να πίνει νερό ή κρασί αλλά πρόκειται για ποτήρι αλήθειας… Κι όταν αποφασίζει στην ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ να το χρησιμοποιήσει δεν είναι μια πράξη καθημερινή, συνηθισμένη… Είναι μια ιεροτελεστία: πίνει και αρχίζει να θυμάται, βρίσκει ποιος είναι και που θέλει να πάει… τιμά τους νεκρούς με σπονδές και με το ίδιο αυτό σκεύος εύχεται «στην υγειά σας» απευθυνόμενος στους θεατές στην κατακλείδα του έργου. Κι είναι σαν να τους λέει «πιείτε και σεις απ’ το ποτήρι της αλήθειας… μη φοβάστε… είναι λυτρωτική η αλήθεια».
Εάν τον συναντούσες τι θα του έλεγες κατά πρόσωπο; Σου έλαχε μια πολύ δύσκολη και μαζί ενδιαφέρουσα ζωή… Τιμώ όλα όσα κατάφερες! Σύνταξη - Επιμέλεια: Χρύσα Σάμου