«Η ΖΩΗ ΠΟΥ ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΗ ΖΩΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΖΩΗ» 200 χρόνια απ’ την γέννηση του ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ και το ΚΘΒΕ προετοιμάζει εκτός των άλλων αυτές τις μέρες και το ανέβασμα μιας σειράς έργων του ("Τίμιος Κλέφτης"-"Κροκόδειλος"-"Έγκλημα και Τιμωρία"), που θα φέρουν την σκηνοθετική υπογραφή της Μαρίας Καραμήτρη.
Συνομιλώ μαζί της για τα θεατροποιημένα ακροάματα που απ’ τα podcast του Κρατικού με ελεύθερη πρόσβαση οι λάτρεις της γραφής των κλασικών αριστουργημάτων του Ντοστογιέφσκι θα ταξιδέψουν παρέα με τους ηθοποιούς του ΚΘΒΕ πίσω στο χρόνο…
Παρακείμενα η εικαστικός Σιμώνη Γρηγορούδη ακούγοντας τη συνομιλία, σκιτσάρει απνευστί... προεργαζόμενη την συνοδό-αφίσα των διηγημάτων...
Τί σε ώθησε στον Ντοστογιέφσκι; Κατ'εμέ είναι ο χαρισματικότερος όλων. Ο Ντοστογιέφσκι έχει τεράστια λογοτεχνική αξία. Οι ήρωες των έργων του συγκρίθηκαν με ήρωες του Καμύ, του Μπέκετ, του Κάφκα, του Φώκνερ. Το έργο του Ντοστογιέφσκι χαρακτηρίζεται από τις ψυχολογικές αναλύσεις των χαρακτήρων του και τις εξαιρετικά ακριβείς και ζωντανές ψυχογραφές του. Είμαι ηθοποιός κι ένας συγγραφέας ανθρωποκεντρικός όσο αυτός που τον απασχολεί αποκλειστικά ο άνθρωπος κι η τύχη του δεν θα μπορούσε να μην είναι η πρώτη μου επιλογή.
Γιατί εν αρχή επέλεξες «Τίμιο Κλέφτη»; Θεωρώ ότι αν κάποιος δεν γνωρίζει τον Ντοστογιέφσκι, είναι ένα εξαιρετικό έργο για να ξεκινήσει την εξερεύνηση του στους κόσμους του. Υπάρχει μια λανθασμένη εντύπωση πως πρόκειται για έναν «δύσκολο» συγγραφέα. «Ο Τίμιος Κλέφτης» είναι ένα σύντομο, εξομολογητικό κείμενο για τη σημασία του να είναι κανείς άνθρωπος. Ένα κείμενο, που κι εγώ, μ’ αυτό εισήρθα αυτών των κόσμων, που όμοιους του δεν βρήκα μέσα στην παγκόσμια λογοτεχνία. Ποιος «κλέβει» στον παρόντα χρόνο… απ’ τις ζωές μας.. κι εκτός απ’ την ελευθερία που μας λείπει λόγω πανδημίας… τί αξίζει να κλέψουμε αξιακά σήμερα για ένα καλύτερο αύριο; Ο φόβος. Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να ενεργήσει ή να σκεφθεί σωστά υπό το κράτος ενός μεγάλου φόβου. Οι συζητήσεις με τους φίλους και τους μαθητές μου όλο αυτό το διάστημα περιστρέφονται γύρω από το φόβο και τον κίνδυνο. Και η ζωή που φοβάται τη ζωή δεν είναι ζωή. Ο καθένας από εμάς, βασιζόμενος στο πώς έχει γαλουχηθεί και τι εμπειρίες έχει αποκτήσει κατά την διάρκειά της ζωής του, χαράσσοντας το δικό του μονοπάτι ξεχωριστά, μέσα από τις ατέλειωτες δοκιμασίες που καλείται να αντιμετωπίσει, οφείλει πίστη στην ανθρώπινη αξία και αξιοπρέπεια...Όλα τα άλλα ακολουθούν.
Ποιος είναι ο Κροκόδειλος στις μέρες μας και τι κυοφορεί; Ο κροκόδειλος είναι ένα ερπετό επικίνδυνο, βίαιο στην ανάγκη του να τραφεί και τρομακτικό στο βλέμμα, ο κροκόδειλος είναι η πανδημία που μας κατάπιε ολόκληρους στη μεγάλη της κοιλιά, είναι η φυλακή μας. Έμας κυοφορεί. Είναι ότι ήταν η Σιβηρία για τον Ντοστογιέφκι, κι ας μου επιτραπεί σε αυτό το σημείο να παραθέσω το γράμμα του συγγραφέα προς τον αδερφό του γιατί έχει σημασία στην απάντηση του ερωτήματος σου : «Όταν αναπολώ το παρελθόν μου και σκέφτομαι πόσο χρόνο έχω χάσει για το τίποτα, πόσο πολύ χρόνο έχω σπαταλήσει ματαιοπονώντας, σε λάθη, τεμπελιά, σε ανικανότητα για να ζήσω – πόσο λίγο εκτιμούσα τη ζωή, πόσες φορές αμάρτησα ενάντια στην καρδιά μου και στην ψυχή μου – τότε η καρδιά μου ματώνει. Η ζωή είναι ένα δώρο, η ζωή είναι ευτυχία, κάθε λεπτό μπορεί να είναι μια αιωνιότητα ευτυχίας. Δεν είμαι ούτε κακόκεφος ούτε αποκαρδιωμένος. Η ζωή βρίσκεται παντού, η ζωή είναι εντός μας, όχι εκτός μας. Θα βρίσκομαι ανάμεσα σε ανθρώπινα πλάσματα και θα είμαι ένας άντρας μεταξύ αντρών κι έτσι θα παραμείνω για πάντα, δεν θα αποκαρδιωθώ και δεν θα τα παρατήσω ό,τι κι αν συμβεί – αυτό είναι η ζωή, αυτό είναι το νόημά της, θα το θυμάμαι για πάντα. Αυτή η ιδέα έχει κυριεύσει τη ζωή μου και το αίμα μου».
Πώς νοιώθεις που εν μέσω πανδημίας καταπιάστηκες με θεατρικά ακροάματα και τι θυσίες απαιτήθηκαν για να φθάσουν να ακουστούν απ’ τα podcast του ΚΘΒΕ; Με την πανδημία οι καλλιτέχνες χάσαμε την επαφή μας με το κοινό. Ξαφνικά βρεθήκαμε αντιμέτωποι με κανόνες που απαγόρευαν όλα όσα μέχρι τότε θεωρούσαμε δεδομένα. Το θέατρο είναι ομαδική δημιουργία, προϋποθέτει συλλογικότητα πολλών ανθρώπων, είναι ένα συνολικό αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης συγγραφέα, ηθοποιού, σκηνογράφου, ενδυματολόγου, μουσικού, χορογράφου και φωτιστή. Επίσης άκρως καθοριστική θεωρείται η παρουσία του δέκτη. Το θέατρο δε γίνεται για τους θεατές αλλά μαζί με αυτούς. Χωρίς το δέκτη το έργο τέχνης δεν υπάρχει. Ο ρόλος του κοινού έχει καταλυτική σημασία. Έπρεπε λοιπόν να βρεθεί ένας τρόπος να συνεχιστεί αυτή η σχέση υπό νέες συνθήκες. Τα podcast μας έδωσαν αυτή τη δυνατότητα κι είμαι πολύ χαρούμενη γι΄αυτό. Η διεύθυνση του Κ.Θ.Β.Ε. αποδέχθηκε την πρότασή μου, δρομολόγησε άμεσα την υλοποίηση της και σε όλη την διάρκεια μου παρείχε κάθε βοήθεια.
Τί ακολουθεί; Αυτή τη στιγμή δουλεύουμε ένα ακόμα διήγημα του Φ. Ντοστογιέφσκι τον "Κροκόδειλο" και έπεται το "Έγκλημα και Τιμωρία" που όμως εκεί πια θα χρησιμοποιήσουμε την θεατρική διασκευή του έργου. Εθισμένοι σε εγκλεισμούς φόβο και νέες κανονικότητες, τι αναμένεις να δεις όταν ανοίξουν τα θέατρα? Δεν γνωρίζω να απαντήσω. Σίγουρα τίποτα δεν θα είναι ίδιο με πριν, ούτε οι ηθοποιοί ούτε οι θεατές. Πιστεύω πως θα πρέπει να ανοίξει μια μεγάλη κουβέντα μεταξύ των καλλιτεχνών για το τι γίνεται από δω και πέρα.
Στην πρώτη αυτή σκηνοθετική σου απόπειρα, τι αποκόμισες; Τι λειτουργία είναι για σένα κι αλήθεια, θα υπάρξει συνέχεια? Όταν καλείσαι να φτιάξεις ένα σύμπαν ολόκληρο και στη συγκεκριμένη περίπτωση χωρίς την βοήθεια της εικόνας.. είναι πραγματικά μαγικό. Το να συνδέσεις τις αφηγήσεις των ηθοποιών, τη μουσική, τα ηχητικά τοπία προκειμένου να αποδώσεις όλα εκείνα που φαντάζεσαι όταν διαβάζεις το βιβλίο είναι για μένα ένα ταξίδι με ξεχωριστή γοητεία. Ο Β. Παπαβασιλείου μας έλεγε πως για να σκηνοθετήσεις κάτι πρέπει αυτό το κάτι να σου καίει το μυαλό, αλλιώς δεν υπάρχει λόγος να καταπιαστείς μαζί του. Αυτή τη στιγμή δουλεύω πάνω στον Ντοστογιέφκι αυτή είναι η έγνοια μου. Αν προκύψει κάτι εξίσου δυνατό σίγουρα θα το επαναλάβω.
Πόση ανάγκη έχει ο άνθρωπος της τεχνολογίας απ’ τη γλώσσα του παραμυθιού ενός μυθιστορήματος ως ακρόαμα; Η λογοτεχνία είναι ανάγκη, φορέας ιδεών που υπερβαίνει τα στενά όρια του κόσμου μας από αρχαιοτάτων χρόνων, ικανή να υπερκεράσει το χώρο και το χρόνο και τα σύνορα των αισθήσεων μας. Τι σημασία έχει λοιπόν ο τρόπος; Οι συνεργάτες σου (καλλιτεχνικό προσωπικό – τεχνικοί και ηθοποιοί) πώς δέχθηκαν την πρότασή σου για το όλο εγχείρημα? Ο πρώτος άνθρωπος που απευθύνθηκα ήταν ο καλλιτεχνικός διευθυντής Νίκος Κολοβός ο οποίος αποδέχτηκε με μεγάλο ενθουσιασμό την πρόταση μου μιας και είναι λάτρης του Ντοστογιέφσκι, και μου παρείχε ό,τι βοήθεια του ζήτησα. Την μεγαλύτερη χαρά όμως μου έδωσαν οι συνάδελφοι μου που σχεδόν χωρίς καλά - καλά να τους αναλύσω περί τίνος πρόκειται δέχθηκαν να με βοηθήσουν με όλη την ενέργεια και την αγάπη τους. Άνθρωποι που έφευγαν από τις πρόβες τους κι έρχονταν με μεγάλα χαμόγελα να γράψουν τους ρόλους τους και με έκαναν σχεδόν να ντρέπομαι για τον σεβασμό που έδειχναν στην δουλειά αυτή. Όσο για τον ηχολήπτη μου έχω να πω πως τίποτα δεν θα γινόταν αν δεν ήταν αυτός. Δούλεψε κι εξακολουθεί να δουλεύει με τεράστιο επαγγελματισμό και προσήλωση στην παραμικρή λεπτομέρεια. Τους ευχαριστώ όλους για την εμπιστοσύνη που μου ΄δειξαν και για την άψογη συνεργασία!
Σύνταξη - Επιμέλεια: Χρύσα Σάμου