Συντελεστές

Μιχαήλ ή Μιλτιάδης Χουρμούζης (1804-1882)
Αγωνιστής και θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος και πολιτικός. Το πραγματικό του όνομα ήταν Χουρμούζιος Τριανταφύλλου, σε διάφορες δε φάσεις της ζωής του χρησιμοποίησε τα ονόματα Μιλτιάδης και Μιχαήλ. Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη ήλθε στην Ελλάδα τον Μάιο του 1821 και πολέμησε στη Ρούμελη, στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη, όπου έμεινε ως το 1833. Αργότερα ξαναγύρισε στον στρατό, πήρε μέρος στην καταδίωξη της ληστείας και αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του συνταγματάρχη το 1850. Διετέλεσε βουλευτής από το 1851 ως το 1856. Το 1854 πήρε μέρος στην επανάσταση στη Θεσσαλία. Τον Μάιο του 1856 επέστρεψε στη γενέτειρά του, για να αφοσιωθεί στα ζητήματα του αλύτρωτου ελληνισμού, με την εφημερίδα Αρμονία (1864-1867), με τη συμμετοχή του σε άλλες εκδόσεις και με ποικίλες παρεμβάσεις.
Δείγμα του σατιρικού του ταλέντου, αλλά και της έντονης κριτικής του διάθεσης, έδωσε πρώτη φορά με μια σειρά επιφυλλίδες, που δημοσίευσε στην εφημερίδα Εποχή στο Ναύπλιο, το 1834. [Εκδόθηκαν αργότερα σε βιβλίο με τον τίτλο «Διάλογοι επτά», Ναύπλιο 1838]. Η αιχμηρή γλώσσα, το ζωηρό ύφος, η ευθυβολία της σάτιρας είναι οι κύριες αρετές, που χαρακτηρίζουν και τα θεατρικά κείμενα του Χουρμούζη. Οι κωμωδίες του άλλοτε θίγουν ανθρώπινα ελαττώματα, πρόσωπα και καταστάσεις –Ο Λεπρέντης (1835), Ο Χαρτοπαίκτης (1839)– άλλοτε καυτηριάζουν τη μανία για τα λούσα, τη μόδα, την πολυτέλεια, όπως οι κωμωδίες που έγραψε στην Πόλη: Μαλακώφ (1865), Ο Οψίπλουτος (1874). Ξεχωριστή θέση στην ελληνική κωμωδιογραφία διεκδικούν οι πολιτικές σάτιρες Ο Τυχοδιώκτης (1835) και Ο Υπάλληλος (1836), όπου στηλιτεύονται χωρίς έλεος το καθεστώς της Αντιβασιλείας, οι καταχρήσεις «των ξένων» αλλά και «των εδικών μας», όπως λέει ο συγγραφέας. Πρόσφατα επιβεβαιώθηκε παράσταση μιας άγνωστης κωμωδίας του Χουρμούζη, που με τον τίτλο Ο τσαρλατάνος και το μέγα σεκρέτον (ή Ο αυτεπάγγελτος ιατρός) παίχτηκε στην Πόλη, τον Απρίλιο του 1870.
Ο Λεπρέντης είναι η πρώτη πρωτότυπη ελληνική κωμωδία που παίχτηκε στην ελληνική σκηνή (Αθήνα 1836), Ο Πλούτος, στη διασκευή του Χουρμούζη, η πρώτη αρι- στοφανική κωμωδία που παίζεται στην ομιλούμενη ελληνική, από τον θίασο του Σοφοκλή Καρύδη, το 1868. Ο Λεπρέντης, σε βουλγαρική διασκευή από τον Σάββα Ντομπροπλόντνι και με τον τίτλο Μιχαήλ (1853), θεωρείται η πρώτη «πρωτότυπη» κωμωδία στην ιστορία του βουλγαρικού θεάτρου. Η ίδια κωμωδία είχε μεταφραστεί από τα ελληνικά στα ρουμανικά το 1848. Το σατιρικό-θεατρικό έργο του Χουρμούζη επανεκτιμήθηκε και αξιοποιήθηκε από τη δεκαετία του 1970 και μετά, οπότε παί- χτηκαν στην αθηναϊκή σκηνή οι σημαντικότερες κωμωδίες του.