«Ω αυτή η αστεία φροντίδα της προφύλαξης μας... όλο προφύλαξη.. προφύλαξη, απ' το κρύο, απ' τη ζέστη, απ' την πείνα, την δίψα... απ΄την αρρώστια, απ΄το λάθος και μήτε που το βάζει ο νούς μας.. οτι το κρύο ανεβαίνει απο μέσα μας... κι ούτε μπορείς τελικά να το αποφύγεις... (ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ – ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ- από το μονόλογο της ΙΣΜΗΝΗΣ)
Με την Άννα Κυριακίδου που υποδύεται την ΙΣΜΗΝΗ στην ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ που τον καιρό αυτό βρίσκεται στο στάδιο των τελικών δοκιμών απ’ το ΚΘΒΕ στη Μονή Λαζαριστών σε σκηνοθεσία Πολυξένης Σπυροπούλου μαθαίνω ότι «για να γεννηθεί ένα όμορφο παιδί… πρέπει να είναι αποκύημα μεγάλου έρωτα…Ο θίασός μας, μου εξηγεί φτιάχτηκε από έρωτα… δεν παντρευτήκαμε από προξενιό. Είμαστε άνθρωποι που επικοινωνούμε ουσιαστικά μεταξύ μας, διαλέξαμε ο ένας τον άλλο και μας διάλεξε για τον λόγο αυτό η Πολυξένη που υπογράφει την σκηνοθεσία.. ζούμε μαζί με χαρά και αγωνία έξι μήνες τώρα. Και δουλέψαμε ως περιρρέουσα ατμόσφαιρα την ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ, ορίζοντάς την, ως μια κατάσταση «ανάμεσα»…
Το «ανάμεσα» με πολλές έννοιες: ζωή-θάνατος, αγάπη-μίσος, υπακοή-ανυπακοή κι εμείς στην αιώρησή τους. Αυτό που κρατώ απ’ την ΙΣΜΗΝΗ έντονα μέσα μου είναι το σκοτάδι. Η σκιά της, το παρασκήνιο, το περιθώριο. Υπήρξε η άλλη γυναίκα, η άλλη αδερφή, η άλλη αγαπημένη, ήταν η άλλη όψη της Αντιγόνης.
Και θεωρώ πως, η Ισμήνη, εδώ, αναδεικνύεται, φωτίζεται πια ως κεντρική τραγική ηρωίδα… δεν είναι πια δεύτερος ρόλος. Πρωταγωνιστεί! Παίρνει τη ζωή στα χέρια της και δίχως να ντρέπεται για αυτό που είναι προχωρά.
Είναι μια υπέρβαση κι ένα σπουδαίο κατόρθωμα αυτό που όλοι θα θέλαμε να μπορούσαμε να το φτάναμε. Μεγαλώνοντας κυρίως το κατορθώνουμε. Τότε είναι που λέμε «ξέρω πια τί θέλω», «πού πηγαίνω» και το «πατάω πια στα πόδια μου» το λέμε χωρίς ντροπή για όσα επιθυμούμε. Νεότεροι ίσως ντρεπόμασταν για τις επιλογές μας… ας πούμε οι κουλτουριάρηδες ήταν περιθωριακοί, οι πολιτικές πεποιθήσεις αριστερών – δεξιών δημιουργούσαν ένδεια, οι νοικοκυρές θέλαν να γίνουν καριερίστες κ.ο.κ.
Έρχεται λοιπόν εδώ η ΙΣΜΗΝΗ και σπάει τον καθρέφτη. Δεν είναι ο Ιάγος στον Οθέλλο, ούτε η παραμάνα στην Ιουλιέτα… βγαίνει απ’ τη σκιά και αυτονομείται. Το φωνάζει πως δεν είναι συμβιβασμένη. Αναδεικνύει πτυχές του χαρακτήρα της, αφήνει η γυναικεία ερωτική της φύση να ξεδιπλωθεί. Τολμά έχοντας βαθιά πίστη σε ότι την ορίζει. Λέει :«Εγώ έχω δικαίωμα επιλογής κι επιλέγω να ζω στην ησυχία μου, με τα λούσα μου, το σπίτι μου… Θέλω να ζω σε ένα δικό μου χώρο και να ‘μια ελεύθερη… να ξαπλώσω… να παίξω με τα κλειδιά των συρταριών με λεύτερο χέρι, δε θέλω εξουσίες… καμία εξάρτηση δεν θέλω».
Η διαχείριση του έρωτα, είναι ένα δριμύ κατηγορώ στην αδερφή της. Που δεν υποστήριξε την γυναικεία φύση της. Που ποτέ της δεν έζησε ως γυναίκα, ως φύση γυναικεία κι ερωτική, που ποτέ δεν την υποστήριξε.
Για τον αρραβωνιαστικό της Αντιγόνης, τον Αίμονα, αναρωτιέται «πώς μπόρεσε και τόλμησε να του απαγορεύσει να την αγγίξει»; «Πώς τόλμησε να μην φορέσει ένα κόσμημα»; Κι ομολογεί πως υπήρξε μαζί του ερωτευμένη, σ’ ένα κρυφτό, σ’ ένα παιδικό παιχνίδι στο παλάτι, όταν τα κορίτσια αλλάξαν ρούχα με τα αγόρια και φόρεσαν οι κοπέλες ανδρικά και γυναικεία οι άντρες, της λέει «Εκείνος, διάλεξε να φορέσει το δικό μου φόρεμα… Ήταν δικός μου»!
Υπάρχει μια διαρκής αντιστιτική παραβολή με τον χαρακτήρα της Αντιγόνης. -Ποιο αντικείμενο την χαρακτηρίζει σκηνικά την Ισμήνη στην παράστασή σας και γιατί; Διαλέξαμε το κραγιόν! Το κραγιόν παίζει κανονικά στην παράσταση. Ένα καθαρά γυναικείο αξεσουάρ, που σαν κοιτάζεται στον καθρέφτη βάφεται εν ώρα παράστασης. Δεν κοιτά όμως τον εαυτό της… Στην απεικόνιση αντικρίζει την αδερφή της… ήταν η ίδια που την έβαψε στο νεκροκρέβατό της, και την έκανε γυναίκα όπως η ίδια νιώθει… Βάζοντας λοιπόν κραγιόν στα δικά της χείλη, βάφει την αδερφή της, σ’ ένα σμίλευμα χαρακτήρα που θα επιθυμούσε να έχει. Παρακείμενα σκηνικά άπειρα πινέλα … ζωγραφίζει εικονικά το πορτρέτο της… το σκιτσάρει αόρατα, με τη φαντασία της.. Κι όπως το δομεί, έτσι έχει την διακριτική ευχέρεια να το αποδομήσει. Να το σβήσει ανά πάσα στιγμή. Σαν να την σβήνει από την μνήμη της… Λατρεύω τη γραφή του ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟΥ. Είναι ένα πηγάδι! Βουτάς κι αλιεύεις λέξεις και φράσεις και νοήματα και μπορείς να δεις αλήθειες και στη δική σου ζωή, να ανακαλύψεις πραγματικότητες, να δεις τα γράμματα να μεταμορφώνονται σε αλήθειες σου. Όσο για τα πονήματα των ποιητών, νομίζω πως, απ’ την στιγμή της δημόσιας έκθεσής τους, δεν ανήκουν στους δημιουργούς μα σε μας τους αναγνώστες. Είναι τα δικά μας λόγια πια… Κι έτσι μπορούμε να μιλήσουμε ευκολότερα…
-Ποια φράση του αγαπάς πολύ να λες επί σκηνής; Με συγκινεί πολύ η φράση που λέει «Ω, αυτή η αστεία φροντίδα της προφύλαξής μας… όλο προφύλαξη… προφύλαξη… απ’ το κρύο.. απ’ τη ζέστη… απ’ την πείνα… τη δίψα… απ’ την αρρώστια.. απ’ το λάθος… και μήτε που το βάζει ο νους μας ότι το κρύο ανεβαίνει από μέσα μας…κι ούτε μπορείς τελικά να το αποφύγεις» Αυτό είναι μια απάντηση και για την εποχή που ζούμε στο αν αντέχουμε ή όχι και όσα συμβαίνουν εκεί έξω αλλά και σ’ όλα τα ερωτηματικά εντός μας. -Έχεις υπερβατικά την Ισμήνη απέναντι… Τι της λές; H σκιά έχει ενδιαφέρον! Σύνταξη - Επιμέλεια: Χρύσα Σάμου