Κι εκεί, κάπου ανάμεσα στην αξεπέραστη ερμηνεία του Sinatra στο “My Way”, και τις μελωδικές ροές του Μολδάβα (“Moldau”) του Smetana, ανάψανε τα ΦΩΤΑ του Ομήρου για να ανεβεί στο ραδιοφωνικό Σανίδι του 9.58 fm ο διαδικτυακός Οδυσσέας του ΚΘΒΕ, όπως τον σύστησε η σκηνοθέτιδα Έφη Δρόσου στη Μάρα Τσικάρα και τον Γιώργο Κολοβό που φιλοξένησαν προ ημερών στην εκπομπή τους την ιδέα υλοποίησης ενός σύγχρονου άθλου: εν καιρώ πανδημίας να συντονιστούν τριανταοκτώ ηθοποιοί με το καλλιτεχνικό δυναμικό του Κρατικού και σε πείσμα των απαγορεύσεων (τηρώντας ωστόσο απαρέγκλιτα τους υγειονομικούς κανονισμούς και τις αποστάσεις) να δημιουργηθεί ένα ακρόαμα 24ων Ραψωδιών που είναι διαθέσιμο για όποιον το επιθυμεί από την ιστοσελίδα και τα podcast του ΚΘΒΕ.
Είδα κι έπαθα να ολοκληρώσω το έπος, αναφέρει η Έφη Δρόσου στη συνέντευξή της, αλλά όταν είμαι ταγμένη σε ένα έργο με ενδιαφέρει να… «τραβάω το κάρο» χωρίς δεύτερη σκέψη… Νομίζω ότι πείσμωσα, και καθώς ήταν στοίχημα και για μένα και για τους συναδέρφους, αισθάνθηκα ευθύνη κι ήθελα παντί τρόπω να ολοκληρώσω το έπος.
Η Πρώτη Γνωριμία Διάβασα την Οδύσσεια του Δημήτρη Μαρωνίτη όταν ανεβάζαμε Νέκυια. Στην πρώτη καραντίνα την ξαναπήρα στα χέρια μου. Έβγαλα τους ρόλους, με βοήθησε πολύ σ’ αυτό κι η Μαριάννα Πουρέγκα, έκανα ένα πρόγραμμα βατό και για τους συναδέρφους, προσπαθώντας να μην τους κουράσω και σιγά σιγά με την αμέριστη βοήθεια του Διονύση Κωνσταντινίδη που ήταν ηχολήπτης της παραγωγής αλλά και ο συνθέτης της πρωτότυπης μουσικής ενώσαμε όλα τα κομμάτια του πάζλ.
Ο Διονύσης υπήρξε όλους τους προηγούμενους μήνες «σύντροφος» για μένα, με την έννοια της συντροφικής πορείας στο πόνημα. Ήμασταν συνεπιβάτες στο ίδιο καράβι μέχρι να φθάσουμε να αποδώσουμε το κείμενο.
Η Εντύπωση μετά την πρώτη ανάγνωση Η ισχυρότερη εντύπωσή μου, ήταν η στρεβλή εικόνα που έχουμε για τον Οδυσσέα. Όλοι μας τον σχηματοποιούμε ως έναν δυναμικό ήρωα, πρότυπο ίσως, ενώ δεν είναι αυτό. Είναι ένας πολυμήχανος άνθρωπος που διαρκώς μεταλλάσσεται. Και μεταλλάσσεται κι ο χαρακτήρας του συνεπεία των περιστάσεων που βιώνει, κι αυτό δεν τον κάνει ιδιαίτερα συμπαθή. Λέει για παράδειγμα πολλά ψέματα! Δημιουργεί ιστορίες με ψεύδη που θα μπορούσε κάλλιστα να αποφύγει και δοκιμάζει συχνά πυκνά τους συνανθρώπους του. Ακόμη και τον ίδιο του τον πατέρα, όταν επιστρέφει στην Ιθάκη. Ενώ τον βλέπει απομονωμένο σε μια στάνη να έχει χάσει τα πάντα, το βασίλειο, τη γυναίκα και την αλλοτινή του αίγλη, δεν του παραστέκεται με ειλικρίνεια ευθύς εξ’ αρχής… Δεν του λέει «πατέρα, ήρθα, εγώ είμαι», παρά τον δοκιμάζει. Για μένα ο ήρωας αντικατοπτρίζεται στο σύνολο του ανδρικού πληθυσμού μ’ έναν τρόπο. Ενώ για παράδειγμα μπορεί να μη χάσει τους συντρόφους του, στρέφει πίσω στον Κύκλωπα το καράβι για να του αποκαλυφθεί γνωρίζοντας πως θα ξεσηκώσει την οργή των Θεών, μιας και πρόκειται για τον γιο του Ποσειδώνα. Θυσιάζει τους συντρόφους του για να αποδείξει ότι είναι αυτός ο γιος του Λαέρτη, που στο τέλος και εκείνον τον βάζει σε δοκιμασία μεγάλη.
Είναι λίγο από Frank Sinatra στο My Way o Οδυσσέας ως χαρακτήρας: δεν καταλαβαίνει κανέναν και τίποτα! Ό,τι κι αν του λένε, στο τέλος κάνει …his way!!!
O Νόστος: Η Επιστροφή στο σπίτι απ'την μακρινή ΟΔΥΣΣΕΙΑ στο εδώ και τώρα της Έφης Δρόσου Η επιστροφή στο σπίτι αυτή την περίοδο δεν υπάρχει για μένα. Μέσα σε ένα έτος έχασα δυστυχώς και τους δυο μου γονείς. Το σπίτι είναι σώμα, μυρωδιές, θύμηση… Τελευταία εγώ καθαρίζω απ’ αυτά. Δεν πειράζει… Οι άνθρωποι έρχονται και φεύγουν. Αν θέλουμε να τους έχουμε μαζί μας τους έχουμε… Αν όχι τους αποχαιρετούμε και πάνε στο καλό!
Η Ωραιότερη Ραψωδία Νομίζω πως είναι η Νέκυια, η κάθοδος δηλαδή στον Άδη, η συνάντηση με τις ψυχές. Είναι το μεγάλο κατόρθωμα του Οδυσσέα, με τη βοήθεια φυσικά της Κίρκης, προκειμένου να πάρει τον χρησμό απ’ τον μάντη Τειρεσία, γιατί μονάχα αυτός είναι η επιτομή του «ό,τι λέω γίνεται»!
Όπως και η Ραψωδία που περιέχει την πολύ συγκινητική αναγνώριση του Οδυσσέα απ’ τον Λαέρτη. Για μένα κατά πολύ σπουδαιότερη απ’ αυτή του Οδυσσέα απ’ την Πηνελόπη.
Ο Οδυσσέας της Ιλιάδας και ο Οδυσσέας της Οδύσσειας: Δύο χαρακτήρες διαφορετικοί Είναι εντυπωσιακά «άλλοι». Όμως γενικά είναι εκπληκτικό το πως διαφέρει ολόκληρη η Ιλιάδα απ’ την Οδύσσεια.
Ένα «κουτσομπολιό» λέει πως ο Όμηρος είχε σκεφθεί, είχε αφηγηθεί την Ιλιάδα, αλλά οι θεατές που αντιδρούσαν πανηγυρικά ήταν μονάχα οι άνδρες. Ένας φυσικά εκ των αγαπημένων ηρώων τους ήταν ο Οδυσσέας, καθώς με τη δική του πονηριά, κατάφερε να βγάλει ασπροπρόσωπους τους ομόφυλους.
Ας φανταστούμε λοιπόν ένα τοπίο όπου οι άνδρες θεατές, ακούνε μ’ ανοιχτό το στόμα την Ιλιάδα, αλλά οι γυναίκες και τα μικρά παιδιά βαριούνται. Δεν τους αρέσει!
Σκέφτεται λοιπόν εμπορικά σχεδόν ο Όμηρος πώς θα ήταν μπορετό να προσελκύσει το κοινό αυτό, που όπως καλά γνωρίζουμε υπερτερεί, αφού τα γυναικόπαιδα αποτελούν το μεγαλύτερο κοινό. Κι έτσι γράφει την Οδύσσεια και μάλιστα αριστουργηματικά. Διότι δεν μας αποκαλύπτει απ’ την αρχή τον ήρωα. Ξεκινά με τέσσερις Ραψωδίες (μάλιστα η τέταρτη είναι ιδιαίτερα μακροσκελής), με τις ιστορήσεις του Τηλέμαχου. Δημιουργεί λοιπόν ένα κοινό που αγωνιά για την έλευση του πρωταγωνιστή που εμφανίζεται μόλις στην πέμπτη Ραψωδία και μάλιστα πανηγυρικά με συνεύρεση με μια γυναίκα, που όμως.. δεν είναι η γυναίκα του. Κατανοεί κανείς αμέσως, πως αυτή η «πικάντικη» ιστορία θα κρατήσει όλη την οικογένεια. Θα κρατήσει το ενδιαφέρον και των μικρών παιδιών αφού ο πρώτος – πρώτος ήρωας είναι κι εκείνος παιδί: ο γιος του Οδυσσέα. Είναι ένα κανονικό παραμύθι η ΟΔΥΣΣΕΙΑ. Όλοι οι θεοί στην πλήρη τους οργή και στην πλήρη τους μεγέθυνση. Ο Ποσειδώνας με την τρίαινα βαρά τα κύματα κι η Μεσόγειος γίνεται κουρέλι!
Η Απόδοση του Δικαίου Ο ήρωας ήξερε πολύ καλά τι να περιμένει, ήξερε και τι τον περιμένει! Οπότε πηγαίνει στην Ιθάκη, για να ολοκληρώσει το σχέδιό του. Εκείνο που δεν γνωρίζει είναι το πώς θα τον δεχθεί πίσω η Πηνελόπη. Για την Μνηστηροφονία ήδη γνωρίζει, και πως θα τα καταφέρει. Και τα καταφέρνει! Τέσσερις άνθρωποι, αυτός, ο γιος του και δυο γέροι βοσκοί, σκοτώνουν καμμιά εξηνταριά άτομα, μ’ ένα φοβερό splatter μέσα στο παλάτι… Να του αποδοθεί το δίκαιο. Αυτό περιμένει ο Οδυσσέας.
Θέαμα ή Ακρόαμα; Έχουμε δυστυχώς ξεχάσει να ακούμε, κι είναι υπέροχο να ακούμε! Οι άνθρωποι φεύγουνε, μπορεί η μορφή τους να αλλοιώνεται στη μνήμη, μα οι φωνές τους μένουν διαχρονικά. Θυμάμαι έντονα πολύ τη φωνή του Μαρωνίτη που ήταν ο αφηγητής μας στη ΝΕΚΥIΑ, και θυμάμαι νομίζω τη Μαρία Αλκαίου που διάβαζε στο ραδιόφωνο κι ήμουν μικρή και άκουγα τη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη. Η χροιά της ταίριαζε απόλυτα με το λόγο του Παπαδιαμάντη. Στην περασμένη καραντίνα, είδαμε πολλά, πάρα πολλά ελεύθερα θέατρα ανά τον κόσμο. Ποτέ προηγούμενα δεν θα μπορούσα να είχα πρόσβαση σε αυτά αν όχι με το streaming… Αφού λοιπόν ολοκληρώσαμε τη βουλιμία της κατανάλωσης της εικόνας, περάσαμε στην ανάγκη να ακούμε μόνο φωνές… Εξάλλου αυτή η διαρκής προσκόλλησή μας στην εικόνα δεν θα μπορούσε να κρατήσει για πολλές ώρες. Μετά από λίγο το σώμα θέλει κίνηση, ξεμούδιασμα… Έτσι λοιπόν έμαθα να ακούω περισσότερο παρά να βλέπω. Είναι σημαντικό που το έργο ακούγεται. Και μακάρι να το ακούσουν όσοι περισσότεροι άνθρωποι ανά τον κόσμο μιλούν ελληνικά. Θέλω να το ακούσουν οι ομογενείς μας όπου γης, αλλά και οι άνθρωποι με προβλήματα όρασης, κι εκείνοι που δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία και με το πάτημα ενός κουμπιού ακόμη κι ακινητοποιημένοι να είναι σε θέση υπερβατικά να ταξιδέψουν σε άλλους κόσμους, μαγικούς, μυθικούς! Θα μπορούσε να διδαχθεί στα σχολεία, αλλά να μπει και στα Νοσοκομεία. Αντί να πηγαίνουμε οι ηθοποιοί αυτοπρόσωπα να διαβάζουμε στους νοσούντες, αυτό θα ήταν μια πιο διευρυμένη λύση να τους κρατάμε συντροφιά. Ακόμη και στα ταξίδια θα μπορούσε να ακούγεται…
Σκέψεις για την μετά - covid εποχή Θα τελειώσει γρήγορα… Αυτό εύχομαι! Κι επίσης εύχομαι σε μια επαναστατική αντίδραση των νέων ανθρώπων της Τέχνης. Να βρεθούν νέοι τρόποι έκφρασης και δημιουργίας. Να υπάρξουν εργαστήρια, να τριφτούν οι νέοι άνθρωποι με τις νέες ιδέες. Με μια καινούρια σχέση με το θέατρο, μιας κι έχουμε πολύ καιρό να δούμε το θέατρο αλλιώς. Είμαστε εγκλωβισμένοι σε μια επαναλαμβανόμενη δίνη. Ότι ξέρουμε το έχουμε μάθει στο παρελθόν απ’ τους μεγάλους δασκάλους του θεάτρου. Πρέπει να βρούμε κι άλλο τρόπο θεάτρου. Μάθαμε να ζούμε με θεατρικές συμβάσεις. Νομίζω ότι μπορούμε να βρούμε την άκρη. Θέλω να πω, ότι μιλάνε τα μάτια, μιλάνε τα χέρια, μιλάει το σώμα… Ωραία, δε σε μυρίζω, δε με μυρίζεις, αλλά θα μυριστούμε! Είμαι αισιόδοξη πολύ πάντα! Αλλιώς δε γίνεται!!!