Ο ηθοποιός - σκηνοθέτης Γρηγόρης Μήτας έδωσε συνέντευξη στην εκπομπή «Νυχτερινές Συναντήσεις» με την Ολύνα Ξενοπούλου, στο Πρώτο Πρόγραμμα.
- Θέλω να μας συστήσετε τον «Εφιάλτη του κυρίου Κάκου»
Είναι ένα πραγματικά, σύγχρονο έργο. Αδιαφιλονίκητα οδυνηρά επίκαιρο το θέμα. Ίσως και αυτός ήταν ο λόγος που με ώθησε να ασχοληθώ. Και ένας ακόμα, καθώς ήθελα να αρχίσει να συζητιέται το θέμα κι έστω απ’ το μικρό μου μετερίζι να δώσω μια αφορμή κουβέντας. Και είθε να σταματήσουμε να σιωπούμε, διότι είναι σαν να το κρύβουμε κάτω απ’ το χαλί.
Το έργο μιλά για την έμφυλη βία και συγκεκριμένα την κακοποίηση.
Όλος αυτός ο κ. Κάκος που και το όνομά του, κάτι υπαινίσσεται… Ζητούμενο είναι ο κάθε κ. Κάκος, να μην μπορεί να καταπατά τα όνειρα των γυναικών, των ανθρώπων που θέλουν να ονειρευτούν, να δουν τη θέση τους μέσα στο γίγνεσθαι.
Ειδικά στον χώρο του κινηματογράφου, αφού γι’ αυτόν πρόκειται, καθώς εκεί διαδραματίζεται το έργο μιας κι ο πρωταγωνιστής είναι ένας διάσημος σκηνοθέτης, που μέσα απ’ την εξουσία που του δίδεται εκμεταλλεύεται δεόντως την θέση που κατέχει. Ως ένας ιδιαίτερος χαρακτήρας, αγαπά τα ακριβά αρώματα, τα λαμπερά πράγματα και μέσα σ’ αυτό επιχειρεί να χρησιμοποιεί όλους τους συμβολισμούς ως τεχνάσματα για να εγκλωβίσει τα κορίτσια. Νομίζει ότι είναι η προέκταση του Λ. Φ. Τρίερς και χρησιμοποιεί τον συμβολισμό με τις κιμωλίες..
Τον αποκαλούν Βig Scorpion, με την έννοια ότι είναι ένας Σκορπιός που χρησιμοποιεί τις σκορπίνες κατά το δοκούν… Όμως, κάποια στιγμή ένα από τα θύματά του αποφασίζει να δράσει, να δημιουργήσει συγκεκριμένα εκτός απ’ την τιμωρία που μπορεί να του αποδώσει η δικαιοσύνη, στην οποία όμως είναι πολύ συγκεκριμένοι οι τρόποι που την αποδίδουν, (γεγονός που ήδη έχω συζητήσει με νομικούς) και καταστάσεις εφιάλτη.
Επιτυγχάνεται ο Εφιάλτης αυτός, μέσα από δύο σημαντικές ανατροπές που αποτελούν και την δύναμη του έργου. Το διαπιστώσαμε και στην πρεμιέρα, όταν ο κόσμος είχε περίεργα συναισθήματα και πεφρασμένο ενδιαφέρον που εξεδήλωσε με κάθε τρόπο.
- Θα μας μεταφέρετε τη δική σας αίσθηση; Ήταν κάτι που θέλατε από καιρό να καταγράψετε; Προέκυψε από τα τελευταία γεγονότα της δημόσιας διάστασης; Είναι ένα θέμα που σας απασχόλησε και κατά το παρελθόν;
Εμείς που ζούμε σε αυτόν τον χώρο, βλέπουμε περισσότερα… Όχι ότι δεν συμβαίνουν και σε άλλους χώρους, παντού συμβαίνουν. Απλώς ο χώρος είναι πιο προβεβλημένος, γιατί υπάρχουν τα φώτα της δημοσιότητας. Όχι ότι δεν υπάρχουν κάπου αλλού.
Και βέβαια όλα όσα συνέβησαν αποτέλεσαν την αιτία… Σκεφθείτε πως μονάχα τον περασμένο χρόνο καταμετρήσαμε δεκαεπτά γυναικοκτονίες.
Το σημαντικό για μένα ήταν ότι πρέπει να αρχίσουμε να μιλάμε και ειδικά να μιλάμε οι άνδρες. Το οφείλουμε στις γυναίκες. Είναι ένας φόρος τιμής στην γυναίκα. Στη γυναίκα σύμβολο, στη γυναίκα δημιουργό, στη γυναίκα που διαιωνίζει το είδος μας, που τις οφείλουμε πάρα πολλά. Πιστεύω ότι η γυναίκα δικαιούται να διεκδικεί, να θέλει να πραγματοποιούνται τα όνειρά της και δικαιούται ισότητα με τον άνδρα και ίσες ευκαιρίες.
- Το ζήτημα είναι κατά πόσο είναι εύκολο τα θύματα να μιλούν.. Εδώ και χρόνια θέματα έμφυλης βίας τόσο σοβαρά αποσιωπήθηκαν. Τώρα, είναι λες και έσπασε το απόστημα. Αλλά αναρωτιέται γιατί δε δίναμε νωρίτερα τη δυνατότητα στους ανθρώπους να μιλήσουν; Μήπως δεν γνωρίζαμε;
Έβλεπα ένα ντοκιμαντέρ τις προάλλες απ’ το κρατικό κανάλι, που εξηγούσε τι συνέβαινε στο σινεμά. Κάπου εκεί μετά τον βωβό κινηματογράφο και καθώς οι άνδρες δε γνωρίζανε την αξία του, άφησαν χώρο στις γυναίκες, γυναίκες συγγραφείς, γυναίκες σκηνοθέτες. Περνώντας τα χρόνια και αντιλαμβανόμενοι πως θα τους αποφέρει δόξα και κέρδη, πήραν πίσω όλα τα προνόμια των γυναικών.
Πάντοτε η κοινωνία μας ήταν πατριαρχική. Μην ξεχνάτε πως λίγα χρόνια πριν οι γονείς και οι παππούδες μας διαχειρίζονταν την γυναίκα ως προϊόν διαπραγμάτευσης. Έδιναν αγελάδες και στρέμματα γης στα προικοσύμφωνα. Εντάξει, σήμερα δεν είναι έτσι. Όμως ας αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι… Μόνο έτσι θα βρούμε την αλήθεια. Γιατί την αλήθεια δεν είναι που ουσιαστικά ψάχνουμε μια ζωή; Την έχουμε απόλυτη ανάγκη για να συνυπάρξουμε.
- Επίσης ένα θέμα που ειλικρινά έχει μεγάλο ενδιαφέρον και θέλω να το σχολιάσουμε είναι το κατά πόσο μπορούμε να αντισταθούμε, σε κακοποιητικές συμπεριφορές στον χώρο της εργασίας, δηλαδή κατά πόσο το θύμα, πέρα απ’ το να πάρει την απόφαση να το δημοσιοποιήσει, μπορεί να απέχει από κακοποιητικά περιβάλλοντα. Το γεγονός της ενδυνάμωσης, του να μπορέσεις να φύγεις και να μην είσαι αναγκασμένος να υφίστασαι αυτή την κακοποίηση. Ίσως είναι πιο ενδιαφέρον κάποιος να χάσει τη δουλειά του παρά να παραμένει σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον..
Το ίδιο πιστεύω. Το πιστεύω απόλυτα, καλύτερα να μην μπει στη διαδικασία να υποστεί όλο αυτό γιατί σε καλό δε θα του βγει. Κάνοντας υπομονή μπορεί πρόσκαιρα να κερδίσει κάτι αλλά μετά θα το πληρώσει. Εγώ πιστεύω αυτό που έλεγε ο Όργουελ, πως «όταν ο εξουσιαζόμενος σιωπά, ο εξουσιαστής δρα ανενόχλητα.
Δεν πρέπει να του δώσει κανείς αυτή την ευκαιρία, ακόμη κι αν είναι αδύναμος, ακόμη κι αν δεν μπορεί, υπάρχουν σήμερα τρόποι να το καταγγείλει να το πει.
- Ο φόβος είναι ο καθοριστικός παράγοντας σ’ αυτές τις περιπτώσεις.
Τι ωραία που το θέτετε! Αυτό που δημιουργεί το έργο που έγραψα, είναι το εξής και μπράβο στο ΚΘΒΕ που το ανέβασε. Αυτός δημιουργούσε έναν φόβο. Κάθε φορά, χρησιμοποιώντας σύμβολα κτλ… Αυτό κάνει και η μία η κοπέλα, που οργανώνει αυτό το σχέδιο που είναι αδερφή της γυναίκας που βιάστηκε. Δημιουργεί ένα πλαίσιο απέναντί του. Είναι η τελευταία που παίρνει μέρος στην οντισιόν. Είναι αργά το βράδυ, κλείνουν την πόρτα, μπαίνει κι η αδερφή της και του δημιουργούν αυτό το πλαίσιο του φόβου. Δηλαδή τον βάζουν στη θέση του θύματος.. κι εκεί αρχίζει ο εφιάλτης του. Η τιμωρία αυτή που είναι μια ανατροπή ενέχει αυτό, το πως αυτός ο άνθρωπος ίσως να καταλάβει… κι αν όχι ο ίδιος, τελικά ο κόσμος γύρω, τελικά όλοι εμείς οι άλλοι που θα μπορέσουμε να έρθουμε σε επαφή με όσα συμβαίνουν να καταλάβουμε και να συμφωνήσουμε ότι κάποια στιγμή δεν πρέπει να υπάρχει αυτό το κακοποιητικό στοιχείο.
- Πρέπει να έχουμε μηδενική ανοχή κατ’ αρχήν ως πράξη και ακολούθως ως καταγγελία.
Αυτό είναι το μόνο σίγουρο…
- Για την ταυτότητα της παραγωγής να πούμε ότι εσείς έχετε αναλάβει ένα πλούσιο ρόλο εδώ. Έχετε την συγγραφή, υπογράφετε σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια, μουσική επιμέλεια.. και είναι τελικά ένα δημιούργημα πολύ δικό σας. Να πούμε για τους ηθοποιούς που υποδύονται τους ρόλους;
Είναι ο Γιάννης Χαρίσης, που υποδύεται τον διάσημο σκηνοθέτη, η Ελευθερία Τέτουλα που κάνει τη Μαρία την φοιτήτρια της ιατρικής που η αδερφή της έχει υποστεί κακοποίηση, η Κορίνα Αθανασούλα, μια ηθοποιός - συνεργάτης των δυο αδερφών επί σκηνής, γιατί και οι τρεις μαζί το οργανώνουν όλο αυτό.. και η Χριστίνα Μαγκάκη είναι η παθούσα. Είναι και τέσσερις ηθοποιοί του ΚΘΒΕ, οι φωνές των οποίων ακούγονται στην αρχή της παράστασης, υπάρχει ένα βίντεο και είναι κι άλλοι ηθοποιοί που παίζουν σε δεύτερο πλάνο και φυσικά εδώ πρέπει να αναφερθούν και οι φωτισμοί που είναι καταλυτικοί και φέρουν την υπογραφή του Στέλιου Τζολόπουλου, ενός εξαιρετικού φωτιστή του ΚΘΒΕ. Η Δανάη Πανά, βοηθός σκηνογράφου και ενδυματολόγος, με βοήθησε σε όλα. Σκηνογραφικά ήθελα να δημιουργήσω έναν ιστό συμβολικά όπου πάνω του ο Σκορπιός κάνει ότι κάνει αφού οι σκορπιοί, αφού πάνε με μια σκοπρίνα, μετά η σκορπίνα τους λιώνει.
- Στο θέμα της συγγραφής και κατόπιν στο ανέβασμα από το ΚΘΒΕ. Είναι σημαντικό να γράφονται νέα έργα; Προηγούμενα θα ήθελα όμως να σχολιάσουμε την ανάγκη για νέο ελληνικό θέατρο. Βρίσκεται ενδιαφέροντα τα θέματα του σύγχρονου ρεπερτορίου;
Πιστεύω ότι όπως έλεγε και ο Μ. Βολανάκης, ένας μεγάλος θεατράνθρωπος που δυστυχώς δεν υπάρχει πια, ότι «χωρίς νεοελληνικό έργο δεν υπάρχει νεοελληνικό θέατρο». Ίσως ήταν και υπερβολικό, όμως, αν θες να γράψεις ένα έργο, δες τα προβλήματα που υπάρχουν γύρω μας. Δεν είναι ανάγκη να πας μόνο στα ιστορικά γεγονότα. Το λέω εγώ που έχω κλασική παιδεία, στο ΚΘΒΕ σαν ηθοποιός πολλά χρόνια, έχω παίξει από τα 11 έργα του Αριστοφάνη στα 9. Αλλά είναι ανάγκη πιστεύω μεγάλη ανάγκη.
- Να αφουγκραζόμαστε την εποχή μας;
Ακριβώς! Και να υπάρχει θεατρικό έργο. Ακόμη κι αν έχει αδυναμίες, αν εμείς το στηρίξουμε, αν του δώσουμε την ευκαιρία να βελτιωθεί, να γίνει καλύτερο, θα πάει μπροστά.
- Πόσο συχνά δίνεται όμως η ευκαιρία να ανεβαίνουν αυτά τα έργα; Οι Κρατικές σκηνές το αποδέχονται ή προτιμούν έργα που έχουν ταυτότητα μέσα στο χρόνο και εισπρακτικές επιτυχίες ή έργα που μπορούν να είναι πόλοι έλξης.
Δυστυχώς δεν θα είμαι επιεικής. Δυστυχώς προτιμούν τα θέατρα ένα κλασικό ρεπερτόριο, ένα έργο που ίσως φέρει τα εισιτήρια και μπράβο στο ΚΘΒΕ, που μπαίνει στη διαδικασία να δώσει πια στο ελληνικό έργο μια νέα προοπτική. Τουλάχιστον εγώ όταν μίλησα με την Καλλιτεχνική Διεύθυνση του ΚΘΒΕ, αυτή ήταν η συλλογιστική και αυτός ο τρόπος διαχείρισης και πιστεύω με τον κ. Μέντη, που είναι πρόεδρος των συγγραφέων, ότι θα πρέπει να γίνει μια ανάλογη δουλειά και να στηριχθούν τα νεοελληνικά έργα.. Αλλά χρειάζεται βούληση.
- Και προτεραιότητα ίσως.. Να τεθεί ένας όρος, ένα minimum, κάποιου είδους πλαφόν. Θα είχε ενδιαφέρον αυτό να υπήρχε.
Και μάλιστα θα μπορούσε, γιατί το Κρατικό όπως και το Εθνικό αυτή τη στιγμή έχουν σκηνές.. Θέλω να πω ότι αυτό το έργο παίζεται στο Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών. Είναι ένα θέατρο μπλακ μποξ σε σχήμα Πι, πανέμορφο, εκεί ακόμη και οι ανάσες και τα βλέμματα, όλα συμμετέχουν.. όλα παίζουν ακόμα κι αυτά που δεν φαίνονται. Εμείς στο θέατρο λέμε ότι το πιο συναρπαστικό μέρος είναι αυτό που κρύβεται που δεν φαίνεται.. κι όταν το ανακαλύπτει ο θεατής πίσω απ’ τις γραμμές είναι ονειρεμένη στιγμή. Έχει το Κρατικό Θέατρο αυτή τη δυνατότητα. Δεν την έχουν τη δυνατότητα οι μικρές σκηνές. Ας αφήσουμε το θέμα του covid. Ας υποθέσουμε ότι φτιάξουν τα πράγματα… Πρέπει να υπάρξει αυτό.
- Πρέπει να εξελίσσονται τα πράγματα και σε σχέση με την δραματουργία για να υπάρξει η αισθητοποίηση στη σκηνή.. τα γνωστά έργα είναι γνωστά.
Θα ανέβει και το επίπεδο της δραματουργίας. Θα δώσουμε την ευκαιρία σε νέους συγγραφείς να αναδειχθούν.
- Ένα Κρατικό Θέατρο νομίζω ότι έχει υποχρέωση να το κάνει. Μπράβο και στο ΚΘΒΕ, γιατί τολμά και παρουσιάζει έργα που χρησιμοποιεί ηθοποιούς που δεν είναι πολύ γνωστοί, είναι νέα παιδιά αλλά σπουδαίοι στη δουλειά τους.. μιας και εσείς έχετε αφιερώσει τη ζωή σας στο Κρατικό, το γνωρίζετε ότι πολλά παιδιά, αναγκάζονται να κατεβαίνουν στην Αθήνα. Φεύγουν και ίσως έχει ενδιαφέρον να δημιουργείται ένας χώρος με ανθρώπους με καλές σπουδές.
Το είπατε! Συμφωνώ απόλυτα! Έχω πολλούς φίλους… και ο ίδιος παρά τρίχα δεν έφυγα. Κάτι έγινε και δεν έφυγα… Πραγματικά, δεν υπάρχει εδώ τρόπος να βιοποριστείς πλην Κρατικού…. Εγώ βιοπορίστηκα μέσω κρατικού.. και όταν στάθηκα λίγο στα πόδια μου, έκανα πράγματα και κάνω ακόμα, μέσω ενός μικρού θεάτρου, του θεάτρου Φλέμιγκ αλλά οι συνθήκες είναι φοβερές. Είχα τη δύναμη να το κάνω, οικονομικά ξανοίχτηκα και δεν είναι εύκολο πράγμα αυτό. Αυτό το συζητήσαμε και με το ΔΣ του ΚΘΒΕ που είναι πολύ θετικό. Είναι μια ωραία ευκαιρία να γίνει αυτό και χαίρομαι που το αναδεικνύετε.
- Ακόμη και για τους πρώτους ρόλους στους οποίους βασίζεται η πορεία μιας παράστασης, να μην είναι πάντοτε ονόματα που ο γνώμονας να είναι να φέρουν το χρήμα, το τιράζ των εισιτηρίων, να γίνονται οντισιόν, ακόμα και στους βασικούς ρόλους. Πράγμα που νομίζω ότι δεν γίνεται. Είναι τοποθετημένοι οι πρωταγωνιστικοί ρόλοι απ’ τη αρχή.. και δεν είναι δίκαιο.
Ούτε δίκιο είναι ούτε προοπτική δίνει. Που την χρειάζεται το ελληνικό θέατρο αυτή τη στιγμή. Να βγουν καινούρια πρόσωπα, να δοθούν ευκαιρίες. Οι θεατές θέλουν να τους παρουσιάζονται νέα πρόσωπα που έχουν να προτείνουν πράγματα. Έτσι και οι ηθοποιοί θα μπορέσουν να γίνουν καλύτεροι, να βελτιωθούν, να αναμετρηθούν σε τέτοιους ρόλους.
- Είναι δύσκολο πάντως.. Μόνοι τους οι ηθοποιοί τρέχουν, να μάθουν για τις οντισιόν, να πουν δείτε κι εμένα… Στο εξωτερικό υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι, είναι ο διαμεσολαβητικός κρίκος, ανάμεσα στον καλλιτέχνη και στην παραγωγή. Και γίνεται μια σωστή προσέγγιση. Και πολύ αξιόλογοι ηθοποιοί δεν φθάνουν στο σημείο να τους δοκιμάσει κάποιος σκηνοθέτης.
Έχει γίνει κατά κόρον και το μάθαν εκ των υστέρων. Γιατί υπάρχει ένας ανταγωνισμός στο χώρο, δεν το κρύβω. Υπάρχουν συνάδερφοι που δεν λένε ότι γίνεται εκεί οντισιόν..
- Αυτό πρέπει να γίνεται επισήμως όμως…
Και όταν γίνεται είναι προσχηματικό. Κατά βάση έχουν δοθεί οι ρόλοι, όχι όλοι αλλά κάποιοι..
- Υπάρχουν ηθοποιοί που κάθε χρόνο παίζουν στις κρατικές σκηνές.
Μου έκανε εντύπωση, βλέποντας μια συνέντευξη της Κ. Καραμπέτη που έλεγε «εμένα δεν με ενοχλεί να παίξω έναν δεύτερο ρόλο», μου έκανε εντύπωση και μπράβο της… Είναι και η ποιότητα των ανθρώπων.
- Να δίδονται σοβαρές ευκαιρίες επαγγελματικής βάσης, όχι λίγο απ’ έξω… Αυτή είναι η γνώμη μου.
Και μάλιστα θα έπρεπε να είχε γίνει χθες αυτό. Ίσως είναι ευκαιρία τώρα πια, μετά την κρίση του κορονοϊού, οι δομές λίγο να αλλάζουν. Να κινούνται πράγματα. Θα μπορούσαν να γίνουν πολύ ωραία πράγματα.
- Ξέρω πολλούς συναδέρφους είναι σεμνοί και δε θα χτυπούσαν ποτέ πόρτα να πουν δείτε κι εμένα…
Είναι δύσκολο, το ξέρω. Εγώ δεν θα μπορούσα ποτέ να πάω και να πω κοιτάξτε εγώ είμαι εδώ κι έχω ταλέντο. Δεν γίνονται αυτά!
- Χαίρομαι που το συζητάμε… έχετε αφιερώσει τη ζωή σας στην Τέχνη. Για να ξαναγυρίσουμε στο έργο μας, μέχρι πότε θα παίζεται Ο Εφιάλτης;
Ο πρώτος προγραμματισμός είναι μέχρι τον άλλο μήνα και έπεται συνέχεια, γιατί υπάρχει μεγάλη ανταπόκριση, ο κόσμος θέλει να δει θέατρο. Ακολουθούμε όλο το πρωτόκολλο, τα παιδιά είναι όλα εμβολιασμένα, αναγκαστικά γιατί δεν έχουμε πια την πολυτέλεια να λειτουργήσουμε διαφορετικά. Πιστεύω ότι όλα θα πάνε καλά και κάτι θα κερδίσουμε κι από την ιστορία του κ. Κάκου. Έχει σημασία. Είναι αυτό που είπαμε πριν, αν υπάρξει αλληλοσεβασμός θα μάθουμε να συνυπάρχουμε. Αν μπορούμε να μιλάμε θα γίνουμε καλύτεροι και θα ανακαλύψουμε κι αλήθειες που δεν τις σκεφτόμαστε τώρα. Αυτό είναι και το θέμα.
- Το ΚΘΒΕ έχει ανακοινώσει το πρόγραμμά του…;
Αυτή τη στιγμή τα έργα όλα παίζουν. Ήδη οι τέσσερις σκηνές, Βασιλικό Θέατρο, Μονή Λαζαριστών, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών.. ξεκινήσαν όλα πάλι τώρα και πιστεύω ότι με προσοχή όλα θα πάνε καλά. Η ανταπόκριση, αν και υπάρχει ακόμη δισταγμός λόγω της πανδημίας, είναι αυξητική. Αν διατηρήσουμε αυτά που πρέπει, κρατήσουμε μάσκες, όλα θα ξεπεραστούν σιγά σιγά...
Σύνταξη - Επιμέλεια: Χρύσα Σάμου