Το να συναντάς τον σκηνοθέτη Γιάννη Ρήγα εν μέσω προβών που τις μέρες αυτές εντατικοποιούνται ενόψει της δεύτερης σεζόν που οι «Όρνιθες» του Αριστοφάνη ετοιμάζονται να ξαναπετάξουν απ' τη Θεσσαλονίκη και το ΚΘΒΕ για να συναντήσουν το θεατρόφιλο κοινό ανά την επικράτεια, είναι περισσότερο σπουδή και λιγότερο κουβέντα ανάμεσα σε δημοσιογράφο και δημιουργό...
Κι αλήθεια δηλώνω δημοσίως δυστυχής που δεν ευτύχησα να είμαι μαθήτριά του στη Δραματική ή όποια άλλη Σχολή, γιατί κάθε του λέξη είναι τροφή για σκέψη σε μια συγκυρία που η πείνα για ελευθερία δημιουργίας έκφρασης και αγωγής ψυχής, είναι μεγάλη.
Έτσι κάπως και με αφορμή την παράσταση... η κουβέντα μας ανοίχτηκε... όπως και τα φτερά των Ορνιθών που θα δοκιμάσουν πτήσεις διαφορετικές, σε κόσμο διαφορετικό, έναν χρόνο μετά τον εγκλεισμό μας...
Όλο αυτό το διάστημα διδαχθήκαμε πολλά πράγματα.. ή τουλάχιστον θα έπρεπε να έχουμε μάθει αρκετά.
Το όνειρο των Ορνιθών, ολοκληρώθηκε κατά ένα μέρος πέρυσι. Ο ελάχιστος χρόνος προετοιμασίας που είχαμε των μόλις δύο μηνών ανήκει σε ένα στεγνό επαγγελματικό πρόγραμμα που δεν εξυπηρετεί τέτοια έργα – τέρατα.
Το διαμέτρημα του είναι τέτοιο, που όσες φορές κι αν το προσεγγίσεις, όσες φορές κι αν σκύψεις να το διαβάσεις, δεν είναι αρκετό καθώς πάντα καλείσαι να αποφασίσεις και για κάτι ακόμα.
Ο καθολικός εγκλεισμός του φετινού χειμώνα ήταν οδυνηρή περιπέτεια χαρακτήρων για όλους. Όμως την ίδια στιγμή, κόσμησε σε όλο τον θίασό μας να ονειρευτούμε, αναμένοντας την επανασύνδεσή μας με το κοινό.
Στο νου όλων μας δεν είναι η επανάληψη μια επιτυχημένης παράστασης. Δεν είναι ένα ακόμα remake που μοιάζει με την περσινή μας κατάθεση, αλλά μια φρέσκια σχεδόν πρωτότυπη παράσταση.
Αλίμονό μας αν δεν είναι!
Προσπαθούμε να κατακτήσουμε αξίες που τα τελευταία αρκετά χρόνια δυστυχώς έχουν χαθεί. Απωλέσαμε τον σεβασμό, την αγάπη για τον πλησίον, την σκηνική αγάπη για τον συνάδερφο, την αποφασιστικότητά μας εντός κι εκτός σκηνής. Σαν να θόλωσαν όλα τελευταία.
Ενδιέφερε να υπάρξει οικονομική απολαβή, όφελος. Φθάσαμε κάποια στιγμή σε σημείο να νιώθουμε ντροπή αν τύχαινε να προτείνουμε μια ενδιαφέρουσα παραγωγή που όμως δεν είχε εισπρακτικό αντίκτυπο. Νιώθαμε τύψεις αν δεν πουλούσε, γιατί το κοινό δεν ήταν πεπαιδευμένο σ’ αυτού του είδους τις παραστάσεις.
Είναι πράγματα που οφείλουμε να ξαναβρούμε στην πορεία αν θέλουμε να ξαναμπούμε με αξιώσεις στην επόμενη μέρα του θεάτρου, να επαναδιαπραγματευτούμε και να ανακαλύψουμε εκ νέου εκφραστικούς κώδικες. Να αφήσουμε στην άκρη ότι εύπεπτο, ή ότι φαντάζει εύκολο.
Να είναι επιλογή μας ο πηγαιμός απ’ τον δύσβατο, τον ακανθώδη δρόμο για να φθάσουμε να αγγίξουμε σκηνή. Το όνειρο του ηθοποιού δεν είναι να πει σωστά ένα κείμενο πάνω σε μια σκηνή. Είναι να συνεγείρει το κοινό, να το συνταράξει με όσα θα ακούσει ή θα δει.
Με λίγα λόγια, οι «Όρνιθες» φέτος, θα είναι ολοκληρωμένες. Θα υπάρξουν κάποιες μεγάλες αλλαγές και σε σκηνές και σε πρόσωπα, μια και κάποιοι συνάδερφοι λόγω ειλημμένων θεατρικών υποχρεώσεων δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν κι αντικαταστάθηκαν. Είμαστε στη διαδικασία εντατικών προβών και τρέχουμε… ή δίκην λογοπαιγνίου… πετάμε κυριολεκτικά για να σταθούμε άξιοι μπροστά στον κόσμο που διψά για θέατρο.
Αυτό θέλει το κοινό. Έχει ανάγκη να βγει να δει θέατρο και να διασκεδάσει σε εισαγωγικά. Και η λέξη διασκεδάσει μην σας ξενίζει. Είναι σπουδαίο να μπορεί μια παράσταση να σου δημιουργεί ευφορία, χαρά, να σε γαργαλάει κυριολεκτικά η πέτρα, το μάρμαρο πάνω στο οποίο θα καθίσεις. Αυτό θέλει ο θεατής. Αυτό είναι που έχασε.
Πέρσι οι «Όρνιθες» ήρθαν με μια αποφασιστικότητα και μια δυναμική να μιλήσουν σ’ έναν κόσμο που ανταποκρίθηκε στο έπακρο. Τώρα ξανάρχονται και θα μας μιλήσουν και για όσα δεν ήταν μπορετό να ειπωθούν νωρίτερα.
Θα ακουστούν ορισμένα πράγματα που θα χτυπήσουν καμπανάκι στο κοινό. Να προσέξει.. να μην πέσει στον όλεθρο. Αν ήμασταν πιο προσεκτικοί όλο το προηγούμενο διάστημα, αν περιφρουρούσαμε με περισσότερη αγάπη τους άλλους και δεν μιλώ για τους άλλους ξένους, μα για τους οικείους μας, αν αντιμετωπίζαμε την πανδημία με περίσκεψη και διαβάζαμε τους ειδικούς κι όχι τι φοράνε και πως στέκουν αυτή την στιγμή, η Ελλάδα δεν θα είχε κρούσματα. Όλο αυτό που συνέβη τους τελευταίους μήνες είναι μια διαρκής απερισκεψία, που προσωπικά την πιστώνω σε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου.
Και μην μου πει κανείς ανοησίες τύπου «έπρεπε να μας είχαν επιβάλει εντονότερες απαγορεύσεις, ή πιο μεγάλης διάρκειας, ή άλλου τύπου, ή να γίνει διαφορετικά προσεγγιστικά η διαφήμιση».. είναι αστεία προσχήματα κι υπεκφυγές αυτά. Επίσης δεν μπορώ να κατανοήσω την έκφραση «κουράστηκα». Έχω μια ηλικία που μου επιτρέπει κρίση. Μεγάλωσα βλέπεις και σε πολύ δύσκολες συνθήκες κι εγώ και οι συνομίληκοί μου.
Δε θυμάμαι ειλικρινά, μέχρις ότου τελείωσα τη Σχολή Θεάτρου, να έχω την πολυτέλεια μιας μέρας που να μπορώ να εγκαταλείψω τα πάντα για να βγω το βράδυ γιατί απλώς… δεν άντεχα άλλο! Ειλικρινά δεν κατανοώ την αβάσταχτη εμμονή μας σ’ αυτό. Και καθώς μεγάλωσα με ουσιαστικούς δεσμούς με την οικογένειά μου, ή τους ανθρώπους που κάθε φορά εννοούσα οικογένεια, που όλοι τους μου είναι εξαιρετικά πολύτιμοι, μου είναι αδιανόητο να μη υπερασπιστώ με σωφροσύνη κι εγκράτεια το δικαίωμά τους να ζήσουν. Δεν δικαιούμαστε ούτε μικρά, ούτε τραγικά μεγάλα λάθη. Οφείλουμε μονάχα να είμαστε προσεκτικοί προκειμένου να μην αναμεταδίδουμε την φονική ασθένεια. Και δεν το αναφέρω μετά απ’ τις ατέλειωτες ώρες των ενημερωτικών ή εκφοβιστικών ωρών τηλε-εκπαίδευσης μέσα απ’ τις ειδήσεις και τις εκπομπές. Δεν περιμένω τα ΜΜΕ να μου βάλουν μυαλό. Πέντε δράμια νους απαιτείται για να κατανοήσεις την αλήθεια…
Όλοι εμείς που ζούμε, κουβαλάμε ένα τεράστιο φορτίο.. το φορτίο των νεκρών μας.
Είναι εύκολο να μεταθέσουμε σε άλλους την ευθύνη. Ας κουβαλήσουμε για μια φορά την προσωπική μας ευθύνη και μαζί τις τύψεις για εκείνους που χάθηκαν από δική μας αμέλεια. Ξέρω ότι είναι ο χρόνος νωπός για να ανοίξουμε τέτοιες συζητήσεις. Μέχρις ότου τολμήσουμε να το συζητήσουμε με παρρησία ας θυμηθούμε πως οι 10.000 νεκρών δεν ήταν αριθμοί στοιβαγμένοι σε μια λίστα ντροπής. Ας πάψουμε λοιπόν το κουτσομπολιό για το τι φορά ο τάδε ή ο δείνα επιστήμονας, αν είναι ψηλός, χοντρός, κοντός ο οποιοσδήποτε υπουργός ή πόσες κατακτήσεις έχει στο ενεργητικό του… Αυτές για μένα είναι χυδαίες επιπολαιότητες.
-Αν υποθετικά συναντούσες τον Αριστοφάνη, τί νομίζεις ότι θα του έλεγες, τι θα ήθελες να ακούσεις από εκείνον;
Κατ’ αρχάς θα ήθελα να πιώ ένα ποτήρι λευκό κρασί μαζί του. Νομίζω ότι θα καταλάβαινα τότε καλύτερα όλα όσα είχε να μου πει. Θα αποζητούσα τις παρατηρήσεις του, αν και λόγω του ότι είναι ένας πολύ μεγάλος και σοφός και σεμνός εν τέλει συγγραφέας (και μου είναι παγερά αδιάφορο αν έχει χαρακτηριστεί συντηρητικός), εικάζω ότι περισσότερο θα στεκόταν στο θάρρος που επιδείξαμε κι εγώ κι οι συνεργάτες μου να ασχοληθούμε με το κείμενο.
Εγώ τι θα έλεγα; Δεν θα τον ρωτούσα αν του άρεσε η παράσταση. Νομίζω ότι θα γινόμουν πολύ φθηνός αν τον έβαζα σε τέτοια διαδικασία. Ξέρεις, οι άνθρωποι, δημιουργούμε αυτό που θέλουμε να μοιραστούμε με άλλους ανθρώπους, εν προκειμένω, με το κοινό. Άρα τι σχέση έχει αν αρέσει ή όχι. Σαφώς κι είναι γοητευτικό για τον δημιουργό να κομίζει θετικά σχόλια. Όμως δημιουργούμε για την επαφή. Για να μπορέσουμε να αγγίξουμε με όσα καταθέτουμε την ψυχή του κόσμου, να μοιραστούμε όνειρα… κι οι «Όρνιθες» είναι το κατ’ εξοχήν έργο που μιλά για ονειρουργία αλλά και την προσπάθεια της εφαρμογής της στην πράξη και ότι ακολουθεί… Δεν θα πάψει φοβάμαι ποτέ να είναι έτσι.
- Ακόμη κι αν η «Νεφελοκοκκυγία» αν και ιδανική πολιτεία ήταν αποκύημα λαοπλάνων που την αμέσως επόμενη στιγμή άλλα υποσχέθηκαν κι άλλα έπραξαν για τις ζωές μας;
Δεν φταίνε οι άνθρωποι αυτοί. Εμείς φταίμε που σε μέγιστο βαθμό συχνά είμαστε συμφεροντολόγοι και κουφοί και αγράμματοι και δίχως αισθαντικότητα και παγιδευόμαστε εύκολα. Και το κάνουμε πάντα. Καθ’ ένας εξ’ αυτών που εκλέγεται να μας εκπροσωπήσει σε μια κυβέρνηση κάνει πέντε καλά και πέντε όχι καλά. Αν ξέρουμε να ξεδιαλέγουμε, αν μπορούμε να τα συζητούμε ουσιαστικά πριν αποφασίσουμε, αν διαβάζουμε προσεκτικά την πρακτική εφαρμογή όσων διατείνονται και αν εμπιστευόμαστε όχι τους άλλους, αλλά τους σωστούς ανθρώπους.. έχουμε ελπίδα. Τώρα, θα με ρωτήσεις ποιοι είναι οι σωστοί και πως τους ξεδιαλέγεις. Αυτό είναι θέμα μόρφωσης. Σε κάθε πολιτικό σύστημα το γνωσιακό επίπεδο της μάζας είναι ο κριτής. Δυστυχώς, δεν βλέπω να καλυτερεύει και πολύ αυτό με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν νέες γενιές και κάποιοι απ’ τις προηγούμενες να επιχειρούν να σώσουν κάποιους ανοίγοντας τους τα μάτια… να τους πείσουν να βρουν την ελευθερία, να κατανοήσουν καλύτερα εκείνο που καθένας επιθυμεί να αποφασίσει. Όμως αντικρίζω τόσο μεγάλες ελλείψεις που δεν ξέρω, πως διάολο, θα καλυφθούν. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα θα ήταν η απάντηση. Ένα δομημένο κραταιά εκπαιδευτικό σύστημα να μας ατσαλώνει ως προς την αντιμετώπιση της ίδιας της ζωής. Να μας μαθαίνει για την αγάπη, να μας κατευθύνει στη σκέψη και τελικά την ουσιαστική συμμετοχή στον κόσμο και τα κοινά.
- Έχεις αλήθεια σκεφθεί αν μπορούσες να πετάξεις τί πουλί θα ήθελες να ήσουν;
Θα ήθελα να έχω μεγάλα φτερά… θαυμάζω όμως απεριόριστα τα χελιδόνια. Τα μικροσκοπικά αυτά πλασματάκια που βρίσκουν το σθένος να ταξιδέψουν πέντε χιλιάδες χιλιόμετρα για να επιστρέψουν στην Ελλάδα το καλοκαίρι, από τα εύκρατα κλίματα που αναγκάστηκαν να αποδημήσουν προκειμένου με ασφάλεια να αναπαραχθούν… Με συνταράσσει που βρίσκουν το κουράγιο για τέτοια πετάγματα... Ένα μεγάλο πουλί ναι, το κατανοώ. Όμως εκείνο δαπανά το ένα πέμπτο της δύναμης συγκριτικά με το χελιδονάκι. Υπάρχουν στιγμές που μου είναι συμπαθής κι ο αετός. Αλλά γίνεται φοβιστικός ως προς τη δύναμη και τις αντιδράσεις του. Άλλοτε πάλι ξεχωρίζω το χελιδόνι αλλά με φοβίζει η αδυναμία που κουβαλά.
- Κι η χώρα μας, η Ελλάδα..;
Δεν έχω ακόμη καταλήξει. Όμως αυτή την περίοδο γίνεται κατά πώς την βλέπω, λίγο από κοράκι. Ελπίζω να κάνω λάθος…