«Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» του Φ. Γ. Λόρκα, που θα κάνει πρεμιέρα στην επίσημη ιστοσελίδα του ΚΘΒΕ, και η Εύη Σαρμή που υπογράφει τη σκηνοθεσία της παράστασης, φιλοξενήθηκαν στην «Πρωινή Περίπολο» της Κυριακής απ' τον ΤΑΣΟ ΡΕΤΖΙΟ στο Δημοτικό Ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης.
-Διάβασα το σκηνοθετικό σας σημείωμα και βλέπω μια σύνδεση με το «me too», τον εγκλεισμό και το «δεν μπορώ να πάρω ανάσα»…. Δε ξέρω πώς είδατε αυτό το έργο τη σύνδεση, με όλα αυτά που ζούμε σήμερα. Η σύνδεση είναι σοκαριστική. Πρόκειται για ένα έργο, που ένα πυρηνικό του κομμάτι είναι ο εγκλεισμός. Η μητέρα αυτή, επιβάλει στις κόρες της οκταετή εγκλεισμό μετά το θάνατο του δεύτερου συζύγου της. Το έργο ξεκινά με την τελετή, και με το που γυρνούν απ’ την κηδεία, τους επιβάλλει αυτόν τον οκταετή εγκλεισμό μέχρις ότου να …να κάτι…. Ούτε τους λέει και πότε θα φύγουν απ’ αυτό. Κι αυτό είναι επίσης είναι σοκαριστικό, αν κάνετε την αναλογία σε σχέση με το σήμερα, αυτό που δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια πότε θα βγούμε απ’ όλο αυτό που βιώνουμε, σε σχέση με την αντικειμενική πραγματικότητα που λέγεται πανδημία, με το me too, με τη βία που έχει ξεβραστεί στην κοινωνία σ’ αυτό το έργο. Εμείς όσο κάναμε πρόβα, γιατί οι πρόβες ξεκινούν τέλη Οκτωβρίου, μας πιάνει το lock down, αλλά συνεχίζουμε καθημερινά πρόβες διαδικτυακά και αργότερα δια ζώσης τον Γενάρη.
-Για μια στιγμή τώρα… Κάνατε διαδικτυακά πρόβες; Αυτό ξαφνικά έπρεπε να το αντιμετωπίσουμε. Είναι μια νέα φόρμα και τα καταφέραμε μια χαρά. Επειδή όταν κάνεις πρόβες για μία παράσταση, είσαι αρκετό καιρό πάνω απ’ το κείμενο, στο λεγόμενο «τραπέζι», όπως το αποκαλούμε εμείς στο θέατρο, οπότε ήταν πολύ ωφέλιμος ο χρόνος, για να μπορέσουμε να μπούμε στο κείμενο όσο περισσότερο γίνεται. Ανήκει στο κλασικό ρεπερτόριο, ένα δύσκολο έργο, ένα μεγάλο έργο, και ως μέγεθος και ως ουσία. Όλος αυτός ο χρόνος λοιπόν ήταν ωφέλιμος για όλους εμάς. Κάναμε «το τραπέζι μας» διαδικτυακά. Και μετά βρεθήκαμε τον Γενάρη με όλες τις προφυλάξεις και με τα τεστ μας, για να εμψυχώσουμε την παράσταση. Να της δώσουμε τη ψυχή και το σώμα της. Σκεφτείτε ότι όλο αυτό το χρονικό διάστημα, βιώναμε απανωτά σοκ με όλα αυτά. Είτε έχει να κάνει με την πανδημία είτε με όλα αυτά τα συμβάντα τα πολύ βίαια και φρικτά. Το έργο διαπραγματεύεται τον εγκλεισμό, τη σιωπή, το θύμωμα, τη διψασμένη σε προσλαμβάνουσες ζωή, διαπραγματεύεται δηλαδή ζητήματα, ανθρώπους και ψυχές που δεν μπορούν να βγουν έξω να πιούν νερό σε εισαγωγικά, να αναπνεύσουν… Οπότε αντιλαμβάνεστε ότι οι αναλογίες είναι σοκαρίστηκες..
-Άρα το αναγνώσατε σαν ένα σκληρό έργο του Λόρκα… γιατί έχουμε δει να το παίρνουν και πιο ελαφριά διάφορες αναγνώσεις το έχουμε δει να ανεβαίνει με διάφορους τρόπους… Πρώτα απ’ όλα δεν μπορείς προαποφασίσεις πώς θα εμψυχωθεί ένα έργο, ή τουλάχιστον εγώ δεν μπορώ, όταν σκηνοθετείς μια παράσταση. Όταν φτιάχνεις όμως ένα σπίτι, σκεφτείτε ένα σπίτι, που έχει κλειδωμένα παράθυρα, χτισμένα με τούβλα παράθυρα, ή τα δικά μας σπίτια, πόσες τραγωδιακές στιγμές συμβαίνουν στη ζωή μιας οικογένειας, και πόσες κωμικές σκηνές. Θέλω μ’ αυτό να πω πως όλα είναι μέσα στη ζωή. Έτσι είναι και αυτό το σπίτι. Εντάξει…τα όρια του σπιτιού της Μπερνάρντα σε σχέση με ένα κανονικό δεν είναι όμοια… αλλά τί είναι κανονικό και μη και ποιο σπίτι αλήθεια, δε βιώνει τραγωδίες.
-Και τι είναι το κανονικό τώρα…. Δεν υπάρχει κάτι σαφές…Το κάθε σπίτι κρύβει τα δικά του μυστικά στα βαθιά τα δωμάτια τα μέσα, έτσι κι αυτό το σπίτι έχει τις στιγμές του, έχει τις μέρες του, έχει τα όριά του. Τις ανορίωτες στιγμές τους…Έχει όλα όσα ένα σπίτι έχει, μια οικογένεια, όπου βεβαίως εντάξει, εδώ έχουμε χαρακτήρες με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά … Παρ’ όλα αυτά, εμψυχώνουμε ένα σπίτι με μια μάνα πέντε κόρες δυο υπηρέτριες μια γιαγιά κι ένα κορίτσι που μπαινοβγαίνει μες τη δράση. Σκεφτείτε ότι φυσικά υπάρχουν και στιγμές που χαλαρώνουν, που χαίρονται, που γελάνε, που είναι καυστικές, που έχουν χιούμορ, και επίσης, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι το πλαίσιο τους είναι πάρα πολύ σαφές. Η δομή τους είναι πνιγηρή, και σκληρή και οριοθετημένη πάρα πολύ.
-Φαντάζομαι λάβατε υπόψη ότι δεν θα έχετε την ανάσα των θεατών, να το εκλάβουν όλο αυτό από κοντά… κι ότι θα είναι απομακρυσμένοι…. Έχετε κάνει και την τηλεσκηνοθεσία του έργου… Είχατε ένα διπλό έργο να πω, ή το προσαρμόσατε όλο αυτό εξ’ αρχής. Την παράσταση την εμψύχωσα, τη σκηνοθέτησα για να φιλοξενήσει κόσμο. Ενώ ξέραμε, ξέραμε σε εισαγωγικά, γιατί εδώ και έναν χρόνο βλέπουμε ότι το live streaming ή οι μαγνητοσκοπημένες παραστάσεις είναι ο τρόπος που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος πρόσβαση στο θέατρο. Και καλώς συμβαίνει αυτό, δηλαδή, εγώ συμφωνώ μ’ αυτό. Δε συμφωνώ στο να μην υπάρχει θέατρο. Πιστεύω ότι είναι καλό να βρεθεί, να υπάρξει η φόρμουλα για να μπορέσει ο κόσμος να έρθει στο θέατρο. Να πάει το θέατρο στο σπίτι του… Έτσι φθάσαμε στο τελικό της σημείο. Σ’ εκείνο το σημείο, έπρεπε να επαναπροσδιοριστούμε, δίχως όμως να αλλάξουμε κάτι ή να μειώσουμε κάνοντας εκπτώσεις, σε σχέση με τις ενέργειές μας. Σ’ εκείνη τη φάση, μπήκε αντί κόσμος, ένα συνεργείο με τέσσερις κάμερες. Για μας όμως δεν άλλαξε κάτι…
-Προφανώς άλλαξε αφού θα τελειώνει η παράσταση και θα αναγκαστείτε να υποκλιθείτε δίχως να ακούσετε το χειροκρότημα… Αυτό βεβαίως, είναι μεγάλη διαφορά, παρ’ όλ’ αυτά είμαστε εν αναμονή να μπούμε στις αίθουσες όλοι μαζί και να έχουμε τη μαγική αλληλεπίδραση…. Αυτό είναι το θέατρο, μέχρι τότε όμως, εν αναμονή αυτής της εμπειρίας, αυτό είναι μια καλή σχέση με τον θεατή, και πρέπει το ΚΘΒΕ και όλα τα θέατρα να μπορούν να φέρουν την παράσταση μέσα στο σπίτι του θεατή απ’ τη στιγμή που δεν μπορούν να είναι στις θέσεις τους.
-Μιλώντας πάντως, με κάποιους συστηματικούς θεατές, όλοι μου είπαν ότι στο τέλος χειροκροτάνε… Είναι σωματική μνήμη αυτό… έχει γράψει…. Όταν παρακολουθείς μια παράσταση , έστω και από μια οθόνη, το σώμα σου σε καλεί να χειροκροτήσεις. Θέλεις να πεις ένα ευχαριστώ. Στη γλώσσα του θεάτρου το ευχαριστώ είναι το χειροκρότημα, οπότε το κατανοώ αυτό που κάνουν…
-Σε ποιο στάδιο βρίσκεστε τώρα με την οπτικοποίηση και πότε θα δούμε την παράσταση; Έχουμε τελειώσει την κινηματογράφηση και τώρα είμαστε στη διαδικασία του μοντάζ. Ημερομηνία κοινοποιήσιμη δεν υπάρχει ωστόσο πολύ σύντομα θα είναι στη διάθεση του κοινού. Κι από κει και πέρα, όταν με το καλό ανοίξουν τα θέατρα, έχουμε την ελπίδα να το δούμε και ζωντανά.
-Έχετε ένα εξαιρετικό team ηθοποιών (Χατζηιωαννίδου, Παλάντζα, Ζαφειριάδου, Βλάχου, Θυμιοπούλου, Δεμερτζίδου, Μπαχτσεβάνη, Παγιατάκη, Μαλγαρινού, Αγγελίτσα ) κι όλες είναι γυναίκες… το λέω, γιατί έχουμε δει την Μπερνάρντα, ν’ ανεβαίνει και με άνδρες ηθοποιούς…Εύλογο ίσως κι αναμενόμενο το επόμενο ερώτημά μου.. Πως βλέπετε όλο αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στο θέατρο με το «me too»; Το βλέπω μόνο θετικά. Και προσκαλώ και γω με τη σειρά μου, όλους να μιλήσουν να πουν αν έχουν βιώσει εκφοβισμό, κακοποίηση, να ανοίξουν το στόμα και να το πούνε. Γιατί μόνο καλό μπορεί να κάνει αυτό, και γενικότερα… ο εκφοβισμός και η κακοποίηση υπάρχουν παντού… σε όλες τις δουλειές.. Απλώς το θέατρο και η τηλεόραση επειδή έχουν πολύ φως τραβάει ίσως περισσότερο την προσοχή.
-Μερικοί απ’ το θέατρο βγαίνουν και λένε, ναι μεν αυτό που κι εσείς λέτε αλλά παράλληλα ζητούν να προσέξουμε τις υπερβολές Ναι όντως θέλει μια ισορροπία… όπως όλα τα πράγματα στη ζωή μας θέλουν ισορροπία… Γι’ αυτά τα πράγματα πρέπει με κάποιο τρόπο να γίνονται επίσημες καταγγελίες. Εγώ δε στηρίζω το λαϊκό δικαστήριο του Facebook. Καθόλου… ακούω όμως την υπογεγραμμένη επίσημη καταγγελία… το Facebook, αυτός ο δημόσιος χώρος, θέλει μια ισορροπία, μια προσοχή, μια ψυχραιμία στη πληροφορία του. Οπότε ναι, με ψυχραιμία και ισορροπία λέω ναι φυσικά να βγουν προς τα έξω όλα αυτά τα πράγματα, όλες οι πληγές που κλείσανε βίαια όλα αυτά τα χρόνια. Για να σταματήσουν να είναι πληγές. Πρέπει να φύγει αυτό το επίθεμα για να κλείσει η πληγή.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Μετάφραση: Νίκος Γκάτσος Σκηνοθεσία / Προσαρμογή κειμένου / Μουσική επιμέλεια: Εύη Σαρμή Σκηνικά / κοστούμια: Αλέξανδρος Πιεχόβιακ Μουσική: Κωστίκα Τσολάκου Επιμέλεια κίνησης / Χορογραφία: Ιωάννα Δεμερτζίδου Φωτισμοί: Άρης Βακός Μουσική διδασκαλία: Χρύσα Τουμανίδου Επιμέλεια σκηνικού & φροντιστηριακού υλικού: Άννα Μαρία Βάσιακ Βοηθός σκηνοθέτη / Κινησιολόγου: Μάρα Μαλγαρινού Οργάνωση Παραγωγής: Αθανασία Ανδρώνη ΔΙΑΝΟΜΗ Μπερνάρντα Άλμπα: Μαρία Χατζηιωαννίδου Μαρία Χοσέφα: Λίλιαν Παλάντζα Ανγκούστιας: Χρύσα Ζαφειριάδου Μαγδαλένα: Μομώ Βλάχου Αμέλια: Ελένη Θυμιοπούλου Μαρτίριο: Ιωάννα Δεμερτζίδου Αδέλα: Χρυσή Μπαχτσεβάνη Πόνθια: Ιωάννα Παγιατάκη Υπηρέτρια: Ελευθερία Αγγελίτσα Κορίτσι: Μάρα Μαλγαρινού
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗΣ ΕΓΓΡΑΦΗΣ Τηλεσκηνοθεσία: Εύη Σαρμή, Άντα Λιάκου Βοηθός τηλεσκηνοθέτη: Νίκος Φυλάτος Εικονοληψία: Βαλεντίνα Κόπτη, Άντα Λιάκου, Νίκος Φυλάτος Ηχοληψία-μιξάζ: Χριστόφορος Τσιτουρίδης Μοντάζ: Άντα Λιάκου