Φτερά ή λέπια;
Μάλλον το δεύτερο για αρχή, αφού κλήθηκε να «βουτήξει στα βαθιά» και από «αριστοφανικό ορνίθι» πέρσι, να εμψυχώσει τον Έποπα φέτος το καλοκαίρι για τις ανάγκες της εμβληματικής παραγωγής του ΚΘΒΕ που σε έναν μήνα από τώρα θα απογειωθεί και θα μας απογειώσει ξανά!
Ο λόγος για τον Βασίλη Παπαδόπουλο, που παρέα με τον Πεισθέτερο Ταξιάρχη Χάνο και τον Ευελπίδη Γιάννη Σαμψαλάκη, υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Γιάννη Ρήγα, καλείται και μας φανερώνει τη Νεφελοκοκκυγία.
Γεννημένος το 1992 στη Θεσσαλονίκη, ήδη από τα μικρά του χρόνια έζησε με το όνειρο της σκηνής. Μόλις στα 7 του ευτύχησε να τον σκηνοθετεί ο Κώστας Χαλκιάς, ωστόσο το οικογενειακό του περιβάλλον τον προόριζε για μηχανικό αυτοκινήτων, που… ευτυχώς δεν έγινε. Πεισμώνει και μπαίνει με την τέταρτη στη Δραματική Σχολή του Κρατικού.
Κι ενώ μέχρι πρότινος κουβαλούσε την επιμονή του ως ταμπού, σήμερα που τον ρωτώ μου απαντά: «ήταν μαθητεία πριν τα μαθήματα και ολόκληρη σχολή πριν τη σχολή, αφού με βοήθησε να αντιληφθώ ότι τα αγαθά κόποις κτώνται και πως ότι δεν σε σκοτώνει… σε κάνει πιο δυνατό».
Μετά την αποφοίτηση, από Φιγκυράν στην Κωμωδία του Αυτόχειρα, πρωταγωνιστεί στο Τρίτο Στεφάνι, τον Μεγάλο Περίπατο, τη Βαβυλωνία, την Οδύσσεια, στην παράσταση «Οι απ’ αλλού φερμένοι» και μας κρατά συντροφιά με την ποίηση στα σκαλοπάτια του ΚΘΒΕ, επιμένει σε «Έκκεντρες Αφηγήσεις» και «Ιστορίες του Λευκού Πύργου», «Μια βραδιά στο Διοικητήριο» με Δράσεις στη Thessaloniki Photobiennale…
Πέρσι στους «Όρνιθες» πάτησε Επίδαυρο και η ιαχή «αυτό είναι θέατρο», που όλοι όσοι βρεθήκαμε στην παράσταση εισπράξαμε από το κοινό ως επιστέγασμα της υπέρβασης που συντελέστηκε, για τον ίδιο ήταν το σπουδαιότερο χειροκρότημα.
- Φέτος;
Φέτος νοιώθω μεγάλη χαρά που θα ξαναυπάρξω με ανθρώπους που αγαπώ και εκτιμώ, δασκάλους, καθηγητές, συνεργάτες, συμφοιτητές και φίλους.
Ο Ρήγας ο Χάνος, ο Χριστιανάκης και ο Σιώνας, ο Σαμψαλάκης, ο Ραφτόπουλος, η Λίλα και τα άλλα παιδιά που ήμασταν μαζί στη Σχολή του Κρατικού (πέντε συνολικά απ’ το έτος μου), δεν είναι απλά συνεργάτες, είναι οικογένειά μου. Δουλεύουμε όμορφα, αρμονικά, συντονισμένα, δημιουργικά.
- Όταν «ένα παιδί μετρούσε τα άστρα» εν έτη 2017 φανταζόταν να κάνει πραγματικότητα και το όνειρο του πρωταγωνιστή;
Τότε ήμουν με τον Αλέξανδρο Ρήγα, μετά ήρθα στο Κρατικό για τον Μεγάλο Περίπατο. Φανταζόμουν εξέλιξη αλλά όχι αυτό… ξέρεις, όταν δουλεύεις και προσπαθείς, κάποια στιγμή έρχεται κάτι όμορφο και σε δικαιώνει. Είναι ωραίο πέρασμα και μια ευκαιρία πολύτιμη για να δουλέψεις παραπάνω. Δε λέω ότι «έφτασα»… κάποιοι θα πουν «και τί έγινε, μια τρύπα στο νερό έγινε», αλλά θα συμπληρώσω «ναι αλλά είναι ωραία τρύπα» (γελάει).
- Που θα μας οδηγήσεις λοιπόν ως Έποπας;
Στο άγνωστο, στο περίεργο, στο «γιατί τώρα». Λόγω του Έποπα, τα Πουλιά αντιλαμβάνονται πως τους ήρθε πισώπλατη μαχαιριά όταν κλείνει τη συμφωνία με τους μισητούς ανθρώπους. Ούτε ο Έποπας έχει αντιληφθεί πού πάει να μπλέξει. Ορμώμενος από τον θυμό του για τους Θεούς, συναινεί να υποδείξει τρόπο για την σύσταση της νέας πολιτείας, αλλά δεν φανταζόταν ποτέ την τροπή των γεγονότων όταν η εξουσία αλλοιώσει τα πάντα και η απληστία θριαμβεύσει.
- Κι από άνθρωπος σχεδόν… πουλί…
Ο Έποπας ήταν εν αρχή ο Τηρέας, μεταβάλλεται σε Τσαλαπετεινό όταν οι θεοί και δικαίως τον τιμωρούν για τις πράξεις του. Δεν τον κάνουν όμως ακριβώς Όρνιθα αλλά άνθρωπο με φτερά. Δεν πετάει σαν τα πουλιά, έχει την ανθρώπινη νοημοσύνη και την δυνατότητα να συνεννοείται μαζί τους. Διαθέτει σπιρτάδα, ευφυία, διπλωματία ανθρώπου, με αμφίεση πουλιού για να είναι εναρμονισμένος μαζί τους.
- Αυτή η διττή οπτική, πέρσι μέλος του χορού, φέτος ως Τηρέας – Τσαλαπετεινός, ήταν βοηθητική ή απαγορευτική;
Με βοήθησε πολύ που ξέρω ποιοι κρύβονται κάτω απ’ τις μάσκες των πουλιών.
Ως μέλος των «Ορνίθων» πέρσι κατανοούσα πλήρως την αγωνία των πρωταγωνιστών να διακρίνουν, να εστιάσουν πίσω απ’ το προσωπείο το πρόσωπο…
Έχοντας το περσινό πέρασμα από τον χορό, ξέρω απ’ την ανάσα ακόμη των συναδέρφων ποιος μιλά και τι λέει κάθε φορά… και εκεί πάνω πρέπει να ξαναδιαβαστούν πράγματα. Το κάτι επιπλέον που πέρσι λόγω έλλειψης χρόνου ίσως διέφυγε, σε μόλις δυο μήνες πρόβα-άθλο, φέτος προσπαθούμε να το προσεγγίσουμε περαιτέρω. Κι αν πέρσι είχαμε κατοχή ως ένα σημείο φέτος θα έχουμε το πλεονέκτημα να το πάμε δυο βήματα παρακάτω…
- Σε φοβίζει μην πέσεις στην παγίδα της σύγκρισης με τον Χρήστο Στέργιογλου που πέρσι ήταν ο Έποπας της παράστασης;
Τον είχα πολύ σαν ήχο τον Χρήστο όμως έπρεπε να πείσω τον εαυτό μου να ξεγλιστρήσει απ’ το άκουσμά του. Εξάλλου είμαστε διαφορετικοί και ηλικιακά και εμπειρικά.
Ο Στέργιογλου είχε άλλα πατήματα. Εγώ διάλεξα άλλο δρόμο.
Δε ξέρω αν και πού θα συναντηθούμε, όμως η βάση και των δυο μας ήταν το αρχαίο κείμενο. Όσο πιο ξεκάθαρο το κάνουμε για τον θεατή τόσο καλύτερα θα έχουμε επιτύχει.
Ο κόσμος δεν πρέπει να φύγει με σκηνικά ερωτήματα, ούτε με απορίες γύρω απ’ τον αριστοφανικό λόγο.
Θέλουν διαφάνεια τα «γιατί». Να μην μένουν αναπάντητα. Γιατί είπαν αυτό για την εξουσία; Γιατί είπαν το άλλο για τη νέα πολιτεία;
- Πέρσι όσοι ευτυχήσαμε να σας ζήσουμε πέρα από τη σκηνή, είδαμε έναν απόλυτα δεμένο θίασο..
Νομίζω ότι ο Ρήγας μας διάλεξε στοχευμένα. Οι περισσότεροι γνωριζόμασταν, έτσι μπορούσαμε γρήγορα να συνεννοηθούμε, να συντονιστούμε. Μας ενδιέφερε η παράσταση να βγει καθαρά, όμορφα, να έχουμε να περάσουμε τον λόγο στον κόσμο, με κέφι, με μεράκι, με αφοσίωση, όχι δημοσιοϋπαλληλίστικα.
Η δεύτερη αυτή χρονιά δεν είναι γιατί δεν παίξαμε πέρσι πολύ, αλλά ακριβώς επειδή φέτος ερχόμαστε να πούμε και να δώσουμε κάτι διαφορετικό, κάτι πιο γρήγορο, πιο ευφυές και σε σημεία αλλιώτικο. Ακόμη και ο Γιάννης και ο Ταξιάρχης δεν πάνε στην ίδια πεπατημένη, ψάχνουν το κάτι παραπάνω.
- Το έργο μεταξύ άλλων διαχειρίζεται την κατάπτωση των αξιών. Θες να μου ιεραρχήσεις σήμερα αξίες που αποδομήθηκαν και είναι επιτακτική η ανάγκη μας να τις επαναφέρουμε στο γίγνεσθαι;
Αλληλεγγύη… Από μικρή ακόμη ηλικία, με τους φίλους πορευόμασταν με τη φράση «αλληλεγγύη το όπλο των λαών»… Στη πορεία ψιλοχάθηκε κάπου ανάμεσα στον φόβο μας, στις άλλες σκέψεις, τον ωχαδερφισμό μας, στα γιατί εγώ κι όχι ο άλλος… Όμως αξίζει να την επαναφέρουμε τάχιστα… και να αποδιώξουμε το αντίθετό της που ήρθε και εδραιώθηκε με τις μέρες, τη ρουφιανιά… την καταγγελία, το να «δίνεις» τον άλλο με τέτοια ευκολία, γιατί καπνίζει, γιατί δε φοράει μάσκα, γιατί πάει σε πάρτι. Και δεν υιοθετώ καμία βλαπτική έναντι του κοινωνικού συνόλου συμπεριφορά ίσα ίσα, αλλά ούτε και την ευκολία με την οποία σηκώνει κάποιος το δάχτυλο αποδέχομαι. Η αγάπη.. είμαι πολύ υπέρ της. Την έχουμε ξεχάσει. Πάνω από χρόνο τώρα ζώντας στην καραντίνα της πανδημίας, κλειστήκαμε πολύ. Στη διάρκειά της εγώ άρχισα να αγαπώ τον εαυτό μου, που η αλήθεια είναι στο προηγούμενο τρέξιμο τον είχα ξοδέψει τόσο.. που κόντευα να τον ξεχάσω. Κατάλαβα ότι μου έλειψαν οι άνθρωποι γύρω, να συμφωνώ μαζί τους, να διαφωνώ, να επικοινωνώ και να αγαπάω…
Επίσης με λυπεί βαθιά πως το πολιτιστικό γίγνεσθαι μιας χώρας που έδωσε τα φώτα του παγκόσμια, σιώπησε. Πέρσι δεν υπήρξε κανένα κρούσμα στα θέατρα. Ο κόσμος ήταν συνεπής στις οδηγίες, προσήλθε κρατώντας αποστάσεις, φορώντας μάσκες… Μεταξύ μας και βατραχοπέδιλα και στολή δύτη να του ζητούσαν να βάλει, θα το έκανε. Δεν κατανοώ γιατί κρύψαμε τον πολιτισμό μας με κάθε μορφή παραστατικής τέχνης κάτω απ’ το χαλί…
- Η αναζήτηση της λύτρωσης που προτείνει ο ποιητής, μέσω μιας ριζικής αλλαγής, όσο ουτοπική κι αν φαντάζει, αντανακλά την ενδόμυχη επιθυμία του σύγχρονου ατόμου να απεγκλωβιστεί από ατομικές ή κοινωνικές δεσμεύσεις και να διαβιεί σε κοινωνίες δίχως ανηθικότητες, υποκρισίες, αδικίες…
Το διαχρονικό μήνυμα των «Ορνίθων» είναι η απληστία… Ο μπαγαπόντης Πεισθέτερος (και δεν είναι διόλου τυχαίο το όνομά του) έρχεται να εκμεταλλευτεί την αγνότητα των αθώων πουλιών. Στη θέση τους θα έβαζα σήμερα τους ανθρώπους, τα παιδιά, τις γυναίκες, τους μετανάστες. Ο Ευελπίδης είναι πιο αθώος από τον Πεισθέτερο που κουμαντάρει τα πάντα και ακριβώς τη στιγμή κατά την οποία συλλαμβάνει την «χάρμα σκέψη» να εξουσιάσει τα πάντα, μετουσιώνεται σε μικρογραφία της κοινωνίας μας που θέλει τους ισχυρούς να κάθονται στις πλάτες των ασθενών. Μια πλειάδα γελασμένων που φρικάρουν κυριολεκτικά όταν αντιλαμβάνονται ότι συναίνεσαν με προοπτική να οδηγηθούν σε καλύτερα επίπεδα ζωής και αντ’ αυτού αντίκρισαν περίτρανα την μαυρίλα, την σαπίλα και την εκμετάλλευση. Στη θέση λοιπόν του Πεισθέτερου θα έβαζα τους πολιτικούς, τους ανθρώπους της δύναμης, της εξουσίας και του χρήματος. Για μένα όσο αιρετικό κι αν ακουστεί, είναι αναρχικό το κείμενο του Αριστοφάνη στους Όρνιθες. Δε προτείνω να ανεβαίνει καθ’ έτος, αλλά αξίζει κανείς να το διαβάσει και να το ξαναδιαβάσει. Να το δει και να το ξαναδεί. Όσο σκληρά κι αν θίγει την πραγματικότητά μας, όσο κι αν μας ξεβολεύει η ουσιαστική διείσδυση στα κακώς κείμενα, βρίθει αξιακών μηνυμάτων. Η αλήθεια πονάει αλλά και λυτρώνει όταν ειπωθεί.
- Και ουτοπικά, μιας και η Νεφελοκοκκυγία είναι η ουτοπία, συναντάς ο ίδιος τον Αριστοφάνη… Τι του συζητάς;
Θα τον ρωτούσα πώς γίνεται κι έγραφε τότε, για όσα αιώνες μετά τα βλέπουμε μπροστά μας. Σε όλα του τα έργα καυτηριάζει δια της σάτιρας τα κακώς κείμενα που ταλανίζουν τον λαό.
Όμως ο Αριστοφάνης δεν είναι η χυδαιότητα, οι φαλλοί και κούφιοι νεολογισμοί ερμηνευτικά ή σκηνοθετικά. Φοβάμαι πως αν ζούσε κι έβλεπε κάποια σύγχρονα «διαβάσματά του» θα σηκωνόταν να φύγει λέγοντας: «Φτάνει», «Όχι κι έτσι βρε παιδιά», «Άλλο ήθελα να καταδείξω με όσα έγραψα, άλλα πράγματα είχα κατά νου να περάσω στη συνείδηση του κόσμου»… Παραστάσεις Αριστοφανικών έργων έχουμε κάθε χρόνο, εμείς Όρνιθες, το Εθνικό Ιππείς κοκ. Το ζητούμενο είναι πόσο σωστά τον διαβάζουμε και αλήθεια είναι ενοχλητικό που επιμένουμε να είμαστε βασιλικότεροι του βασιλέως. Δεν παραστεκόμαστε του κειμένου, δεν καθόμαστε να συμπορευτούμε, παρά θέλουμε εμείς να βγούμε από πάνω. Μα πού να πάμε πάνω απ’ τον Αριστοφάνη που τα έχει όλα εγκιβωτισμένα στα γραφόμενά του; Και η μουσική και ο λόγος υπάρχουν εκεί χιλιάδες χρόνια τώρα και μας περιμένουν με την μετάφραση, με την τέχνη της σκηνοθεσίας και της υποκριτικής να τα αναδείξουμε, να τα φωτίσουμε, όχι να τα καπελώσουμε. Γι’ αυτό θα του έλεγα ένα μεγάλο ευχαριστώ που μας τα κληροδότησε όλα αυτά και μάλλον μαζί και ένα συγνώμη αν προσβάλλαμε εκούσια ή ακούσια το έργο του.
- Στον δικό σου δρόμο ο Αριστοφάνης με τους «Όρνιθες» ποιες σκιές φώτισε;
Σίγουρα το «μαζί», τη διάδραση, την ένωση, την ομάδα, το ότι ως σύνολο όλα, ακόμη και τα ακατόρθωτα, μπορούμε να τα καταφέρουμε. Στο έργο αν εξαιρέσει κανείς τους δυο τρεις κεντρικούς ρόλους, πρωταγωνιστής πάντα είναι ο χορός. Στην καραντίνα πολλοί κι εγώ μαζί, μουδιάσαμε, παγώσαμε. Προσωπικά αν δεν είχα τη Φρίντα, το σκυλί μου, ήμουν σε πλήρη άπνοια που δεν την άντεχα. Μέσω των «Ορνίθων» είδα τη φιλία, τον ρομαντισμό, την αγάπη.. Από την άλλη είδα τα τρωτά της κοινωνίας μας, την απληστία. Έχει τρομερά αποσπάσματα καταπέλτες ο Έποπας με τις τόσες αλήθειες, με κάνει να αναθεωρώ, να αλλάζω ακούγοντάς τα..
- Νιώθεις πως ζεις σε λάθος εποχή;
Ακριβώς αυτό αισθάνομαι! Θα ήθελα να υπήρχα αλλού… Στην εποχή του Χατζιδάκι ας πούμε, του Ηλιόπουλου, της Βλαχοπούλου, του Αυλωνίτη, του Παπαγιαννόπουλου… εκεί όπου υπήρχε φτώχια αλλά δεν υπήρχε ντιβιντισμός, ήταν όλα γινομένα από αγάπη θαρρείς και συναδερφικότητα, παρεΐστικη διάθεση και όρεξη για δημιουργία. Τον πόνο και το γέλιο τους νομίζω οι άνθρωποι το κάνανε τραγούδι, ποίημα, πρόζα, αυτοσχεδιασμό, ατάκα… Παρήγαγαν διαρκώς δίχως δεύτερες σκέψεις ή υστεροβουλία. Αν ταυτιζόμουν με έναν ρόλο της ασπρόμαυρης ιστορίας των θεατρίνων θα ήμουν Χορν στο «αλίμονο στους νέους» που δεν τον νοιάζει τίποτε, ούτε η φτώχεια, ούτε η απώλεια της θέσης και των κοινωνικών αξιωμάτων… μονάχα το «πάμε κι όπου βγει»… Αυτός ο δυναμισμός του ρομαντισμού, αυτό το φως της θέλησης για δράση είναι που λείπει τόσο στις μέρες μας. Και οι ιδέες, να κοιμάσαι και να ξυπνάς ερωτευμένος με την ιδέα για έναν κόσμο πιο όμορφο, πιο ώριμο, πιο απλό και βιώσιμο.
- Άρα θα ήθελες να κρυφοκοίταζες και στο Υπόγειο του Κουν τις πρόβες για τους «Όρνιθες» ή και να ήσουν μέρος της παράστασης τότε;
Τη διαδικασία ναι θα ήθελα να τη γευτώ. Τον παλμό εκείνης της παράστασης. Να ακούσω τον Κουν κάπου κρυμμένος όπως λες πίσω απ’ τις κουρτίνες. Όμως αν έχουν συμβεί όλα τα υπόλοιπα, για τον άνθρωπο, δεν ξέρω αν θα τα άντεχα. Εκείνο που θα πω είναι πως οι ηθοποιοί είναι ευάλωτα πλάσματα. Κάθε τι που θα ακούσουν, τους επηρεάζουν στο έπακρο. Θέλει σεβασμό ο ηθοποιός. Δεν είναι οι φωνές το μέσον για να αγγίξει το μάξιμουμ των δυνατοτήτων του. Αν του δώσεις χώρο και τον αφήσεις εν ηρεμία να δουλέψει σκληρά πάνω στο έργο, θα βγάλει τον καλύτερο εαυτό του.
- Ποια είναι για σένα η κορυφαία ατάκα του έργου;
Κορυφαία και συνάμα πιο σκληρή είναι όταν ο Πεισθέτερος συνομιλώντας με τον Ποσειδώνα του λέει: «Μπορεί να κρατήσει ο Δίας τη μοίρα του, αλλά εγώ θα ήθελα για γυναίκα μου τη βασιλεία». Όπως και απευθυνόμενος σε ένα εκ των Πουλιών όταν τον ρωτάει: «Τί χάσκεις», που απαντά: «Είναι να μην χάσκω; Δεν πίστευα ότι θα συμβεί». Ξέρεις, ακόμη κι όλες τις μύχιες, ύπουλες, διπλωματικές, κουτοπόνηρες, ή όπως θες ονομάτισέ τες, σκέψεις του να βάλεις τη μια δίπλα στην άλλη, ούτε ο ίδιος ο Πεισθέτερος δεν είχε την ικανότητα να προβλέψει το συμβαινόμενο. Με λίγα λόγια τον ξεπέρασε η ιστορία και είναι τότε που του φαντάζει ψέμα η αλήθεια που δημιούργησε.
Σύνταξη - Επιμέλεια: Χρύσα Σάμου
